Heilig oord Hulsvoorde
Dagblad van het Noorden 25 februari 2009
Verdwenen heilig oord bij Coevorden
De zuidoosthoek van Drenthe kent een behoorlijke rooms-katholieke traditie, waardoor in dit deel van de provincie een aantal bedevaartplaatsen ontstond. EIders in Drenthe komen ze niet voor. Deze bedevaartplaatsen zijn Barger-Oosterveld, Weiteveen en Emmer Compascuum, aangevuld met het geheimzinnige Hulsvoorde, dat niet meer bestaat. In een serie van vier afleveringen nemen we de lezer mee op Bedevaart in Drenthe. Vandaag de laatste:
Door Jan Wierenga
Over het verdwenen middeleeuwse gehucht Hulsvoorde (of Hulsvoort) ligt een waas van geheimzinnigheid. Alleen al vanwege het feit dat niemand precies weet waar het zich heeft bevonden. Ja, ergens tussen Coevorden en Dalen, maar waar precies? We spreken over eeuwen geleden toen Coevorden nog een heerlijkheid was en officieel niet behoorde tot de Landschap Drenthe. Stad en omgeving vielen niet onder de EtstoeI van Drenthe (het hoogste rechtscollege in die tijd) maar onder het Sallands recht, Hulsvoorde behoorde ook tot Coevorden en moet zich op de grens van de heerlijkheid hebben bevonden.
In het gehucht stond een kapel, waarin op gezette tijden relieken werden tentoon- gesteld. Wat voor relieken dit waren is niet bekend. Uit de Historia Episcopatuum, het 18de eeuwse geschiedwerk van H.F. van Heussen over het bisdom Groningen, blijkt dat de kapel pelgrims uit Drenthe en omringende streken trok. Bedevaarten werden gehouden op de dagen waarop de in de kapel bewaarde relieken in het openbaar werden getoond. De bedevaarten schijnen in de middeleeuwen wijd en zijd bekend te zijn geweest. Hulsvoorde was een heilig oord.
Over de devotie is ons weinig overgeleverd, maar over Hulsvoorde zelf weten we wel iets meer. Zodra er in Utrecht een nieuwe bisschop was aangetreden, dan werd hij in de kapel van Hulsvoorde door zijn Drentse onderdanen bekleed met zijn waardigheid als heer van Coevorden. Het gebouw is niet alleen daarom eeuwenlang van grote betekenis geweest voor heel Drenthe. Er werden ook Drentse landdagen gehouden. de mis werd er opgedragen en misdadigers kwamen op Hulsvoorde aan de galg. Er werd recht gesproken en de bisschop kon er op de laatste dag in mei of op St. Lambertusdag persoonlijk de bede vragen.
Drenthe werd in 1024 door keizer Hendrik II geschonken aan bisschop Adelbold van Utrecht. Eeuwenlang zouden de kerkvorsten er ook de wereldlijke macht uitoefenen. Soms ging het heel erg fout: in 1227 werd bisschop Otto door de rebelse Drenten vermoord tijdens de roemrucht geworden Slag bij Ane. Of de kapel van Hulsvoorde toen al bestond. is niet duidelijk, maar erg aannemelijk lijkt het niet. De naam Hulsfoerde duikt namelijk pas een eeuw later voor het eerst op in de oorkonden. De kapel van Hulsvoorde is aan het eind van de 16de eeuw afgebroken. De toenmalige directeur van Monumentenzorg in Drenthe. Corneille F. Janssen, ontdekte in de jaren tachtig van de vorige eeuw in het Fries Stadhouderlijk Archief in Leeuwarden dat dit rond 1595 gebeurd moet zijn. Op dat moment was aan de macht van de Utrechtse bisschoppen allang een einde gekomen. Eerst (in 1522) door toedoen van de hertog van Gelre, later door keizer Karel V en tenslotte door de jonge Republiek. die was geboren uit de opstand tegen Filips II.
Hulsvoorde heeft ergens tussen Dalen en Coevorden gelegen. In 1985 ontdekte de Coevordenkenner wijlen ir. Herman Brand uit Den Haag. dat de kapel bij hoog water alleen met een boot bereikbaar moet zijn geweest. Brand bracht de waterpeilen uit die tijd en de bodemhoogten in kaart en ontdekte zo de enige plek in het gebied waar je ook in natte tijden de voeten droog hield: op de Achterloo. tussen Rondweg en Huttenheugte. Tip: www.meertens.knaw.nl/ bedevaart/.