Ds Berkel Nw Schoonebekerveld

Nieuw Schoonebekerveld 1924 – 1929 door Ds Berkel

 

Oorspronkelijk bestond slechts Oud Schoonebeek. De oude nu verdwenen kerk dateerde van voor de hervorming. In 1419 bestond er al een R.K.-Kerk. In 1596 werd op last van Lodewijk en Willem van Nassau, stadhouder van Drenthe, de Hervorming ingevoerd. De pastoors moesten werk en inkomsten aan de Hervormden afstaan. De pastoors die over wilden gaan, kregen gelegenheid examen te doen voor predikant op een kerkvergadering te Rolde. Er waren van de 26 pastoors twee die dit examen wilden ondergaan, de pastoors va Vledder en van Schoonebeek, ze zakten! Twee jaar later in Anlo werden ze toegelaten en Hermannus Bredeweg werd de eerste dominee.

Nieuw Schoonebeek was de weide grond van de Schoonebeeker boeren. Ze hadden Vee hutten (boo’s) waar het vee verzorgd werd, er de verzorger (booheer) leefde samen met het vee in een grote ruimte. Van midwinter tot lichtmis, dan gingen ze met het vee naar huis. Door verwikkelingen in Duitsland trokken Munsterlanders, allen R.K., over de grens. Ze kochten van de Schoonebekers grond zo ontstond Nieuw Schoonebeek.

Nieuw en Oud Schoonebekerveld werd slechts bewoond als mensen achterop raakten en in het veen om zichzelf begonnen. Door de tufafgravingen van Grientsveen moesten arbeiders uit Emmen hun grond verlaten en ze gingen zich vestigen buiten de gemeente Emmen in het gebied van Schoonebeek. Er stonden hutten van de Schoonebeekse eigenaars op deze Grond. Meestal waren de hutten al in gebruik als de eigenaars bericht kregen van nieuwe bewoners. Een woning was een overdekte plaats waar men warme maaltijden kon bereiden. Als er een vuurplaat was met een schoorsteen, kon men de bewoners niet weg krijgen. Men accepteerde dan maar de nieuwe bewoners. Zo ontstond Nw. Schoonebekerveld, een langgerekt dorp langs de watersloot, die toen de grens tussen Schoonebeek en Emmen aangaf.

In Oud Schoonebeek had men niet veel op met dit achtergebleven gebied, waar vaak ellendige woningen stonden en verschillende plaggenhutten. De mensen werkten in het veen, de vrouwen zetten de turf in bulten. Kleine kinderen stonden in een wagen tussen de turf. Als de vrouwen naar huis gingen moest de hut nog geredderd worden en het eten nog gekookt. Er was een onbeschrijflijk erge armoede. De kinderen gingen naar de openbare lagere school in Nw Schoonbeek. Er stond een betrekkelijk dichtbij de tegenwoordige Dordseweg en de andere veel oostelijker dichtbij de grens.

Door de grote afstand, de onbegaanbare wegen en het gemis aan zondagse kleren als het kerkbezoek van de mensen uit het veld in Oud Schoonebeek gering. Velen kwamen weinig anders dan de doop der kinderen. Het bezoeken der gemeente leden was ook niet veelvuldig. Drank en mestrekken ontbrak niet! Jongelui van de Gereformeerde kerk onderhielden een zondagschool, waar 20 kinderen heengingen.

Zo vond ik (Ds Berkel) in 1924 Nw. Schoonebekerveld. Mijn eerste bezoek met dokter Alons, arts te Schoonebeek, bezorgde me kletsnatte voeten en de aanschaf van een paar verleren laarzen om in het veen te kunnen verkeren. Door huis en ziekenbezoek werd me duidelijk, dat hier wat gebeuren moet vanwegen de kerk. Het gevaar dat mensen op eigenhoutje zouden gaan evangeliseren was groot. De mensen vroegen om kerkdiensten in hun buurt.

In de kerkenraad vergadering van Oud Schoonebeek word dat ter sprake gebracht. Er zou aan gewerkt worden, als het geen loze geruchten waren, dat men zo graag een kerk wilde hebben, maar men het daadwerkelijk meende. Op een zeer regenachtige en donkere avond zijn leden van de kerkenraad en kerkvoogdij met de Nw Schoonebekerveld bewoners samen geweest in het huis in het huis van Jan van Wieren. De bewoners van 't veld waren zo opgekomen dat het mud vol was, men zat op alles waar men zitten kon. Die avond werd een Hervormde Evangelisatie vereniging opgericht. Het eerste doel was een gebouwtje waar kerk kon worden gehouden. Een huis aan huis collecte in Oud Schoonebeek werd georganiseerd door de mensen van het veld helemaal zelf verzorgd en men zegde toe bij de bouw te helpen en een begaanbaar pad naar het gebouwtje te maken.

Het gebouwtje van hout word geplaatst boven op het veen, een 100 tot

200 meter van de straatweg naar Nieuw Dordt, die nog een zandweg was naar Emmen Eben Haezer werd op voorstel der bewoners het gebouw genoemd. Op Paaszondag 12 april 1925 werd het gebouwtje ingewijd om 3 uur met een preek over 1 Cor.1 : 9. in tegenwoordigheid van de gehele kerkenraad en kerkvoogdij van Schoonebeek, burgemeester O. Norbruis, dokter Alons. Het woord werd gevoerd door de Heer Dijksma, evangelist te Bargeroosterveen en de Hoer Heer Hoornstra, die een vrije evangelisatie leidde te Veenoord.

De diensten zouden ‘s middags zijn. De Schoonebeeker dominee kwam eens per maand, verder was men aangewezen op beurtdiensten, waaronder de heer Hoornstra en de onderwijzer strijbos uit Sleen werden ingeschakeld. Men was zo enthousiast dat men zelfs op Hemelvaartsdag een volle middagdienst had. Ik vermoed, dat 10 oktober 1926 om half drie voor het kerst de Doop werd bedient. Zingen ging zonder orgel. Zaterdagsmiddags kwam een groepje mensen bij elkaar om zich in zingen te oefenen. Al spoedig kwam er een jongelingenvereniging o.l.v. G. Millekamp en er werd een Zondagschool opgericht, later gevolgd door een tweede zondagechoo1 helemaal in het Oosteinde. Het bestuur van de evangelisatie bestond uit G.Niers als voorzitter. J. Millekamp, J.v. Wieren, F. Melgert, M. Millekamp. De Gereformeerde jeugd vereniging deed bereidwillig de  zondagschool over, die Met hulp van de Schoonebeeker zondagschool door de mensen uit ‘t Veld zelf werd geleid. Catechisatie werd gegeven onder leiding van ouderen. Enkelen waren nooit op school geweest en konden lezen noch schrijven. Voor de catechisatie was het een uitkomst, dat in Schöningsdorf in Duitsland een jonge evangelist kwam werken onder de Hollanders. Hij had maar een kleine gemeente en kon dus onze evangelisatie helpen met pastoraal bezoek en catechisatie. De heer H.v.d. Linde, thans predikant te Hoorstrezwaag heeft heel wat kilometers afgelegd om ons te dienen.

In die tijd kwam in de Schoonebeeker pastorie de heer Steenge uit Nw. Amsterdam praten over de mogelijkheid van een afdeling Schoonebeek van de Christen Nationale Werkmansbond. Deze algemene bond van Hervormd karakter had een afdeling van arbeiders in land en tuinbouw met een werklozen kas. De heer Broen kwam spreken in ‘t Veld en een afdeling ontstond. Tientallen vergaderingen zijn gehouden, alle mogelijke onderwerpen zijn besproken. Altijd was de dominee voorzitter.

Bij de lange Optochten om steun in de winter naar het gemeentehuis van Schoonebeek waren voortaan onze leden niet meer aanwezig. Zij hadden zelf gezorgd voor hun werklozen uitkering. Dat heeft in Schoonebeek de naam van ons werk heel goed gemaakt. Men zag zelfs oude mensen, die er wat voor over hadden. En dan de vergaderingen elders en jaarlijks de grote leden vergadering in Apeldoorn. Zelfs minister De Visser wilde daar met de Schoonebekers kennis maken, al hadden de Schoonebekers door het optreden van hun dominee ook de schalen, die voor de tafel van de minister bestemd waren leeggegeten. Een radio-uitzending die toen nog allerlei persoonlijks kon bevatten, bracht ons bij monde van de heer Broen zelfs een groet, die heel Nederland kende. Maar toen was de dominee al gepromoveerd tot voorzitter van het Provinciaal Comité van de Werkmansbond, van welks bestaan hij, toe hij in Schoonebeek kwam nauwelijks gehoord had. In 1929 deed de heer Van Der Pers examen godsdienstonderwijs en word voorganger van de Evangelisatie, maar op zondag 29 december kon de dienst niet doorgaan. Een windhoos had het gebouw tot de grond vernield. Het is weer opgebouwd, een hulpkreet in het Apeldoornse blad bracht f 223,--op, en heeft nog jaren dienst gedaan. Maar daar ik in 1929 naar Apeldoorn vertrok kan ik daarover geen mededeling doen.

De winter 1928 - 929 was uitzonderlijk streng. De dominee van Schoonebeek heeft toen veel voor 't Veld gedaan. Ook een grootscheepse dekenuitdeling, met een zo strikte geheimhouding, dat slechts zij die elkaar ontmoetten bij de autobus die de dekens bracht, elkaar kenden.

www.oud-schoonebeek.nl