Oud Schoonebeek, de Vries

Oud Schoonebeek, 10 juni ‘46

Ik heb de schoonheid gezien van het leven der landbouwers tussen hun akkers en korenvelden onder de wolkenhemel.

Ook heb ik de schoonheid gezien van het onderwijzer zijn onder die lieden.

Iets van die schoonheid ga ik hier vertellen.

Als er moraal ligt in de vertelling, Welnu…! Uit Ulfer Oosthoorn (iets gewijzigd)

Het Dorp

Van het historische stadje Coevorden leidt een kronkelende straatweg in oostelijke richting naar de gemeente Schoonebeek.

Deze straatweg loopt evenwijdig met het Schoonebekerdiep en ongeveer 1 km ten noorden er van, door tot de oost grens van ons land.

De afstand Coevorden – grens is 24 km.

Op 10 km afstand van Coevorden ligt het dorp Oud-Schoonebeek, terwijl Nieuw- Schoonebeek nog 7 km verder ligt.

Beide dorpen vormen met hun omgeving, samen de gemeente Schoonebeek, met ruim 4000 inwoners.

Oud-Schoonebeek is een streekdorp ruim 1 km lang. De huizen zijn aan weerskanten langs de straatweg gebouwd.

Aan de noordzijde van deze hoofdweg bevinden zich 3 kernen, waaruit het dorp waarschijnlijk is ontstaan.

Ze liggen ± 1½km noordelijk van de straatweg, en met een smallere straat er mee verbonden.

Deze “kernen” zijn een groep oudere Saksische boerderijen, schilderachtig verborgen in een boomrijk gedeelte.

Het zijn : Westersebos, Middendorp, Oostersebos.

Van Schoonebeek loopt een weg N.O.waarts over Erica (7 km) naar Emmen (15 km) en een weg N.W. waarts over Nw A’dam (7 km) naar Emmen (15 km).

Er zijn busverbindingen met Coevorden (lijn Emmen – Zwolle) en met Emmen (bus Assen – Groningen)

Ten zuiden van het dorp dus aan de kant van de “Stroom” (de naam hiervan is het Schoonebekerdiep) zijn in hoofdzaak weilanden, terwijl de bouwakkers zich meest aan de noordzijde bevinden.

Het dorp ligt eingenlijk op een smalle zandtong, die vanaf Coevorden Oost-West loopt.

Ten noorden daarvan strekken zich de hoogveen gronden uit, gedeeltelijk afgegraven en dus goede dalgrond vormend, gedeeltelijk ook nog in natuurlijke toestand, d.w.z. wild, echt maagdelijk hoogveen, waar de mens nog niets heeft vernield.

Die venen strekten zich vroeger uit van Schoonebeek tot Emmen, veen kolonien zoals Nw. A’dam en Erica en iets meer oostelijk Klazinaveen en Zwartemeer, zijn dus van veel jongere datum dan Schoonebeek, dat trouwens geen veenkolonie is, maar een Saksisch boerendorp.

Deze venen verklaren ook het verschil in bevolking tussen Schoonebeek en het overige Drente.

Naar voklsaard sluiten ze zich meer aan bij de Graafschap Bentheim en Overijsel dan bij het overige Drente.

De natuur is hier mooi, wanneer men er oog voor heeft.

Langs de hoofdweg zware eikenbomen, die in de herfst de weg bezaaien met eikels.

Ik vind het nog altijd fijn om mijn zakken eens vol te stoppen. Jeugdherinneringen ?

De zijweggetjes naar Oosterse en Westerse Bos en Middendorp zijn aan weerskanten begroeid met verschilende boomsoorten, o.a. lijsterbes, meidoorn, linde, eik, enz.

De bomen van het Oosterse Bos zijn bijna alle eiken en vormen een rijk natuurschoon.

Op de bouwlanden rijen zich aardappel en roggeakkers aanaan met in de laatste een pracht boeket korenbloemen, al is het een schande van de boer.

Wandelt men langs een zandpad van het Oosterse Bos noordwaarts dan bereikt men het Koelveen, een nog niet aangetast complex hoogveen, dat zich van hier uitstrekt tot aan de Duitse grens vele honderden h.a. groot.

Hier ontstaat nog hoogveen.

Ze zijn begroeid met veenmos en struikheide, terwijl de berken overal zich een plaats veroveren.

’t Is een bosachtig gebied, waar men naar hartelust mag dwalen.

Hier zijn de patrijzen, de fazanten, de vossen, en de herten.

Zeldzame vogels komen voor, zeldzame planten eveneens.

Bordjes van verboden toegang ontbreken, Nederland is hier vrij.

Wie van de natuur houdt, van bomen, van struiken, van bloemen en dieren kan hier terecht.

Meer dan één vreemdeling (logé) heeft zich hier verwonderd.

Zoek hier echter geen waterleiding en zwembad, geen bioscoop en dancing, geen C en A of Vroom en Dreesman.Wat men echter nodig heeft is te krijgen, en sigareten winkels zijn er ook en ook wel eens mensen die niet roken.

Kerk en School

Een dorp, alleszins godsdienstig.

De Ned, Herv, Kerk is nog nieuw, een keurig gebouw met een mooie Pastorie. Em vlak er tegen over staat de oude Herv, Kerk, erg vervallen en al lang buiten gebruik.

’t Wachten is op restauratie of verbouw tot vergaderlokaal.

De gemeente is orthodox. Een klein deel is echter modern.

Predikant is Ds, S Postma, een geboren en getogen Fries.

De Ger. Kerk is iets kleiner en het gebouw is ouder, hoewel het een net aanzien heeft.

Predikant is momenteel Ds. D.J.P. Heijer, die echter 1 juli vertrekt naar Dokkum.

Beroepen is Cand. G.Vellinga van Sneek, een Fries.

Er zijn 2 scholen, de openbare met 2 leerkrachten en 60, á 70 Leerlingen en de Chr. Nat. Sch. Met 4 leerkrachten en ± 135 leerlingen.

Hervormd en Gereformeerd werken op schoolgebied in de beste harmonie samen.

Het schoolgebouw heeft 4 lokalen, 2 oude en 2 betrkkelijk nieuwe, door langzame groei geleidelijk bij gebouwd.

Bovendien is er nog een bestuurskamer, waar ook bergruimte is vooe de leermiddelen.

Van de laatste school ruim voorzien. Het bestuur is nooit karig, wanneer het voor de school gaat en heeft nogal ruime financiele middelen.

In één lokaal zijn de banken oud en versleten, de toestemming voor de aanschaffing van nieuwe is echter reeds verkregen, zodat dit binnen afzienbare tijd in orde komt.

De samenwerking tussen Bestuur, Ouders en personeel is uitstekend en de persoonlijke verhoudingen eveneens.

Momenteel heeft de school één vacature, n.l. in klas 3 en 4.

Onze zeer gewaardeerde collega, de oud Mariënberger Piet van der Wal van Rijperbeek (een Fries dus) is vertrokken, omdat hij een geschikt kooitje vond voor zich en zijn bruid. Helaas was dat huis niet hier, zodat we hem node zagen gaan.

Is het wonder, dat we graag weer een Mariënberger en misschien een Fries, terug zien?

Er zijn hier geregeld wel friezen in Schoonebeek, en ze voelen zich er thuis.

Voor een pas beginnend onderwijzer is het een ideale start plaats. De leerlingen (klas 3 en 4 ruim 30) zijn gemakkelijk. Het orde probleem bestaat hier niet.

Ze zijn prettig en behoorlijk inteligent. Keurig gekleed en goed schoongemaakt het op eventuele schoolbezoekers een niet verwachte indruk.

Het dorpsleven is voor een jong onderwijzer lang niet ongezellig, terwijl ruim tijd heeft voor verder studie. {Hoofdakte cursus in Coevorden (of Schriftelijk)}.

Bij de ouders is hij de meester, die overal gastvrij en vriendelijk ontvangen wordt, en die ambthalve geëerd wordt.

Verder is hij niet gebonden aan diverse stelregels van raak niet, smaak niet, roer niet aan.

Hij mag zijn leven leiden zoals hij wil.

Natuurlijk heeft deze vrijheid zijn gebondenheid aan de Christelijke levenswandel.

Men verwacht uiteraard van een Christelijk onderwijzer getrouwe kerkgang en een Christelijke levenswandel, maar bekrompen is men gelukkig niet, noch bij de Hervormden, noch bij de Gereformeerden.

Gastvrij, hartelijk, eenvoudig. Gewend om hard te werken van morgen tot avond, en toch nooit overhaast. Altijd tijd voor een praatje.

Iemand die gewoon en eenvoudig met hen omgaat, wint hen voor altijd en kan het dan niet spoedig bederven.

Eenvoud is wel hun kenmerk.

Ze laten zich niet kennen, ook al is het (nu geblokkeerde) saldo tamelijk groot.

De dominee en de meester ontvangen alle eer die “hunn ambt meebrengt”. (In de vacantie mogen ze wel eens uit de band springen.)

Bij sommige boeren vindt men nog het poëtische “open vuur”.

De ereplaats is dan aan de haard”.

Het “burger element”is ook goed vertegenwoordigd.

Gemeentehuis met secretarie-personeel, (geschikte Kameraden) distibutie ambtenaren, die men vooral te vriend moet houden, fabriekspersoneel, B.P.M.ers enz.

Burgemeester is de heer H. van Ek, een fries.

B.P.M.

Behalve zijn moderne zuivelfabriek (één der mooiste in Drente) en een turfstrooiselfabriek heeft Schoonebeek de laatste tijd naam gemaakt door de olirboringen der Bataafse Petroleum Maatschappij.

Op verschillende punten, vooral langs de Beekweg (naar Erica) en in de richting van de Duitse grens zijn de ruim 30 m hoge boortorens verrezen.

Er staan nu reeds een 15 tal terwijl het werk steeds meer wordt aangepakt.

Nieuwe wegen worden in alle richtingen aangelegd, om daaraan boortorens te bouwen.

Een nieuw kantoor (met 16 vertrekken) is enige weken geleden geopend, en de spoorlijn Schoonebeek – Nw. Amsterdam is dezer dagen aanbesteed.

Zware tankauto’s rijden nu de zwarte aardolie weg, die dag en nacht wordt opgepompt en naar schatting nu wel per week bijna 1 millioen liter bedraagt.

Men verwacht van deze Zuid-Oosthoek nog grote dingen.

Het oude grenst hier aan het nieuwe, natuur aan techniek.

En hier is hulp nodig.

Het ontbreekt ons aan een flinke jonge onderwijzer.

‘k geloof stellig dat een Mariënberger zich hier op z’n plaats zou voelen.

En nu aan ’t eind, verwijs ik naar ’t begin en kom weer bij Oosthoorn, waar dit zoveel op lijkt, en herhaal ik de laatste zin van Ulfens:

“Äls er moraal ligt in de vertelling, welnu……!