Kroniek schrijver
Schoonebeeks kroniek schrijver
zegt: Het wordt nu meer dan tijd om met de legende af te rekenen .
Het wordt meer dan tijd, dat grondig afgerekend wordt met de legende van het mooie Zuid Barger meisje, Rebekka geheten, dat volgens het aardrijkskundig woordenboek van professor Van der Aa de stichtster zou zijn van de Schoonebeeker samenleving. En dat niet alleen, ook haar naam “Schone Bekka”, later verbasterd tot Schoonebeek, zou zij ons hebben nagelaten. De werkelijkheid is wel een beetje anders, zij het dan misschien enigszins meer prozaïsch.
Nee, Schoonebeek heeft niet haar naam ontleend aan de legendarische Zuid Barger schone die, in moeilijkheden geraakt de wijk naar het tegenwoordige Schoonebeek zou hebben genomen, doch aan het Schoonebeekerdiep, dat vroeger met Olde Beeke of Schoone Beeke werd aangeduld,
Deze naam, en dan vooral de laatste, ging over de nederzetting en ter onderscheiding van de plaats werd de Schone Beeke omgedoopt in het Schoonebeekerdiep, Zo zijn er meer “legendes” die weersproken moeten worden.
En dan denk ik aan de oorspronkelijke naam van onze dorpsgemeenschap: Schoonebeek. Eeuwen lang was en bleef het Schoonebeek.Toen zich echter in het begin der vorige eeuw in het oostelijk deel der gemeente een nieuwe gemeenschap vormde, Munsterlanders van origine, kreeg deze ter onderscheiding van het sinds eeuwen bestaande Schoonebeek, de naam Nieuw Schoonebeek.
Zeer juist gezien; maar de in de loop der negentiende eeuw in Schoonebeek geïmporteerden meenden niet beter te kunnen doen dan de plaats, die eeuwen aaneen onder de naam Schoonebeek bekend was, om te dopen in Oud Schoonebeek. We kregen pus de volgen de toestand:
De oorspronkelijke bevolking sprak en schreef Schoonebeek, de geïmporteerde daarentegen Oud Schoonebeek. Ook de ambtelijke instanties maakten zich aan dit euvel schuldig, met uitzondering van het gemeentebestuur, dat echter in z'n briefhoofden teneinde vertraging in de bestelling te voorkomen als postadres Oud Schoonebeek vermeldde.
Deze onbevredigende toestand bleef tot 1952 voortduren, toen burgemeester en wethouders de koe bij de horens vatten en de naam Schoonebeek officieel in eer herstelden.
Toch schijnt deze naamswijziging nog niet voldoende te zijn doorgedrongen, want in de loop van 1956 werden in elk geval aan twee openbare wegen in de gemeente Emmen nog bordjes geplaatst, die de weggebruiker vertellen, hoeveel de afstand naar Oud Schoonebeek bedraagt. We kunnen erkentelijk zijn voor dergelijke gestes van het gemeente bestuur. Het is steeds goed, de historie te laten voortleven. Ook in de naamgeving der straten moet hiervan met dankbaarheid worden gewaagd.
We denken aan het Spanjaardspad, dat de herinnering aan de doortocht van Verdugo in 1593 levend houdt; tussen twee haakjes: veel baatte dit de Spaanse veldoverste niet want de geschiedschrijver weet te vermelden, dat de Coevorder commandant het pad, dat hoofdzakelijk van boomstammen wasgemaakt, in brand liet steken, zodat de weg nog "quader" werd dan voorheen.
Maar ook denken we aan Smeyland met z'n Wassenbult, dat men jammer genoeg de laatste jaren met Kloosterbos is gaan betitelen. En aan deze onheuse bejegening maakt zich niet alleen de gemiddelde Schoonebeeker schuldig. Is het wonder, dat onze haren, spreekwoordelijk gesproken, omhoog rijzen als we vooraanstaande Schoonebeekers over “Kloostermansbosje” horen spreken?
Een verontschuldiging is hiervoor niet te vinden. Een beetje meer eerbied voor de historie verdient aanbeveling.
Nee, dan ligt Smey-Iand beter, duidelijker gezegd St. Marijland hetgeen ons herinnert aan het tussen Koevorden en Schoonebeek gesticht klooster, een contra prestatie van burggraaf Rudolf van Koevorden voor de smadelijke nederlaag, die hij aan de Utrechtse bisschop Otto II had berokkend en waarbij niet alleen de bisschop, maar met hem de bloem van Hollands adel in het moeras tussen Koevorden en Gramsbergen ellendig omkwam (1227).
Helaas is het tot nog toe niet mogen gelukken met zekerheid de plaats vast te stellen waar dit klooster enkele jaren heeft gestaan. Wel is bekend dat het al vrij spoedig naar het tegenwoordige Assen werd verplaatst, waar het bij de overgang naar het protestantisme tot gouvernementszetel werd geproclameerd.
Hoe het zij, Smeyland is op de een of andere wijze met het kloosterverbonden geweest. Daarop wijzen verschillende omstandigheden.
Toch bestaat de hiervoor ten onrechte gebezigde benaming Kloosterbos in Schoonebeek werkelijk, al is dan misschien weinig Schoonebeekers beneden de middelbare leeftijd, bekend, welke buurtschap, al vindt men er dan ook maar drie woningen, hiermede wordt bedoeld.
Uit! mijn jeugd herinner ik mij, dat bij het loket van het plaatselijk hulppostkantoor een lijst hing van buurtschappen, waar de post tegen lokaal tarief werd besteld en op die lijst prijkte, volkomen juist, Kloosterbos.
Jammer genoeg, is de naam in onbruik geraakt.
Tegenwoordig spreekt men van Hankenhof, ontleend aan de familie Hanken en naar analogie hiervan werd de weg van de Nederlandse Aardolie Maatschappij, die naar deze simpele buurtschap leidt ten onrechte door het gemeentebestuur met, Hankenhofweg aangeduid.
Het wordt meer dan tijd deze naamgeving te laten vervallenen daarvoor in de plaats Kloosterbosweg te kiezen. Dan alleen laat men de historie recht weder varen en bewaart men tevens de herinnering aan het feit, dat in Schoonebeeks omgeving eertijds een klooster heeft bestaan Vermoedelijk is de Kloosterbos eertijds een boerderij van het klooster geweest een z.g.n. voerhuis.
Wie met ziende ogen door Schoonebeek wandelt, wordt onophoudelijk met de historie geconfronteerd. Laat deze eenvoudige “proef” daarvoor het bewijs leveren.
E. KARST Jr.
Schoonebeek