1608 Jacht en Visserij
Uit: Drentsch Plakkaatboek door Mr J.G.C.Joosting, rijksarchivaris in Drenthe Deel 1 1412-1633.
Placcaet opte jacht ende onderholdinge vant wiltwerck.
24 Mei 1608.
Ridderschap ende Eigenerffden representeerende de Staten der landtschap Drenthe, doen te weeten.
Alsoe opt stuck van de jacht in dese landtschap groete ongeregeltheit bevonden wordt ende soe langer soe meer d'oeverhandt nempt, sulx dat een ieder sonder onderscheit, soewel uutthlandische als inlandtschen, sich onderstaen allerleij loepende wilt, groff ende klein, item velthoenderen ende corhoenderen, met schieten stricken ende vrembde instrumenten te vangen ende vernielen; tendeerende alles niet alleen tot verminderinge ende vernietinge des wiltwerx, maer oick tot disreputatie ende versmaedenisse van onse authoriteit ende hoechheit; ende gemerckt groetelix te beduchten staet, dat alsulcke ongeregeltheiden niet affneemen maer van daege tot daege anwassen ende toeneemen sullen, bialdien daerinne intijtts niet en wordt versien,
Soe ist dat wij hijrmede wel eernstlick interdiceeren ende verbieden:
1. Dat gheene personen hoe deselve oick moegen sijn, tsi soldaten ofte andere, buten de landtschap Drenthe woenende ende in deselve niet gegoedert sijnde, item geene meijerluiden nochte coeters noch eenige anderen in de landtschap geen vorndel wardeels hebbende, sich verstouten sullen binnen de voers. landtschap in eeniger manieren eenich loepent ofte vliegent wilt, groff ofte clein, te ijaegen vangen schieten, opte verbeurte van haer honden netten ofte roers, die si bevonden worden bi haer te hebben, ende de rbeucke van twintich carolus-gl. . t'elcker reise. Ende soe wie sulcken eenen uuttheemsechen met vrijen willen huiset hetberget ofte anwijsinge doet, sal t'elckens gebroeken hebben tijn carolus-gl.
2. Sullen oick geene ingesetenen, van wat qualiteit conditie ofte wie hij sij, eenige haesen ofte groff wilt, velt oenderen ofte corhoenderen, mogen vangen met stricken stappen kuilen ofte eenige andere vrembde instrumenten, op poene van twintich goltgl. Noch eenige van deselve, schoen se met honden ofte behoirlicke instrumenten gevangen waeren, buten ofte binnen landes morgen vercoepen, op poene van vijff goltgl. voer elcke wiltt.
3. Verbieden oick wel eernstlich, dat sich niemant verorderen salI, .eenige eijeren van velthoenderen corhoenderen craenen swaenen ofte reiters te roeven opraepen ofte verkoepen,(hier is wellicht uitgevallen: “de olders voer haere kinderen”?) op poene van drie carolus- gl. t'elcker reise. Sullende in dien vall ende broetheeren voer haere dienstboeden moeten verandtwoerden.
4. Alle welcke voers. breucken geapliceert sullen worden een derdendeel voer den heere drost, een derdendeel voer den anbrenger, ende een derdendeel voer den scholts in wiens carspel deselve breucken coemen te vervallen.
5. Ende opdat wij willen dat dese onse ordre, opte jacht ende onderholdinge vant wiltwerck gestatueert, vast ende onverbroekelick gehouden worde, soe lasten ende ordonneeren wij allen scholten ende haere onderscholten in dese landtschap wel eernstlick, dat si neerstige opsicht draegen ende haeres vermoegens sorgen, dat dese onse ordonnantie in allen poincten scherpelick warde nagecoemen, ende met den heer drost desenangaende goede correspondentie houden, ten einde de contraventeurs ende oevertreders naer behoeren gestraft, ende bi executie van de voers. poenen tegens deselve geprocedeert werde. Authorizeerende de voers. scholten cracht deses, indien deselve oever 't naejaegen ofte achterhaelen van de uutthheemsche overtreders eenige oppositie geschiede, dat si in sulcken vall sich met d'ingesetenen haeres scholtampts naer behoeren sullen meugen verstercken, ende alsoe de gemelte oevertreders, oick des noet sijnde buten haer scholtampt, vervolgen, ter tijtt si desleve geattrappeert sullen hebben. Daerinne si gehouden sullen sijn haer debvoir te doen, bi privatie haers ampts.
6. Lestelick lasten ende bevelen wij, dat bi de buiren van elcke cluft dese voers. breucken op alle goespraeken, neffens alle andere civile ende criminele delicten, angebracht ende vertuiget sullen worden, op poene daertoe staende, indien bevonden wordt deselve breucken bij haer verswegen te wesen.
Ende iss goetgevonden, dat eenen goeden aantall exemplaren van de voers. placcaete opte jacht gestelt in druck verveerdigt ende allenthalven an de kerckdoeren binnen de landtschap angepleckt sullen worden.
Aldus gedaen, geresolveert, geresumeert ende gearresteert ten daege voers.
Resolutiën Ridderschap en Eigenerfden (Staten-archieven No. 5 fol. 59-60.)
.
Opdracht door Ridderschap en Eigenerfden op den drost tot ver volging der schulten, die ingezetenen hebben toegestaan op hazen te jagen. 19 Februari 1627.
D’heer sal tegens den schulten by cassatie haerder ampten procedeeren, dewelcke toelaten dat bij haere ingesetenen haesen gestrickt ofte gechoeten worden.
Opte propositie van de heeren Drost ende Gedeputeerden etc., van dat eenige schulten in de lantschap eenige ingesetenen in haere schultampten consenteeren haasen te stricken ende te schieten, waermede het velt woest gemaeckt ende het wilt verdelget en vernielt wordt; versouckende daerinne naer behoeren werde versien;
Hebben Ridderschap ende Eigenerffden den heer drost Euwsum geauthorizeert ende gelast, sich hijrvan behoirlick t'informeeren ende tegens de schulten in dit stuck culpabel bevonden sijnde nae gelgenheit van saecken met rigeureuse straffe, oick met cassatie ende deportement van baere ampten te procedeeren.
Resolutiën Ridderschap en Eigenerfden (Staten-archieven No. 6 II, fol. 6 verso - 6.)
Plakkat van Drost en Gedeputeerden op de jacht en de visserij. 20 Mei 1613.
Drost ende Gedeputeerden doen weten:
Alsoe men dagelix in der daet bevindt, dat sich niet alleen verschei den uithheemsche personen onderstaen, op diverse pretexten in dese landtschap te coemen ijaegen met legerhonden, maer oick bij d'ingesetenen selffs met alsulcke honden de perdrijsen ende corhoenderen jong ende outh sulx vervangen ende vernietiget wordden, dat de Ridderschap ende Eigenerffden van de voers. landtschap op eenen landtssdach den 19en Februarij lestleden tot conversatie ende vermennichvoldinge des wiltwerx genoetdrongen sijn gewest, op naevolgende manieren gaerentegens te versien, ende onss te belasten van haer 'edele resolutie bij placcate alomme publicatie ende affixie te laten geschieden (Op den genoemden landdag droegen Ridderschap en Eigenerfden aan Drost en Gedeputeerden op, voorschriften uit te geven ten behoeve van de visscherij:
"Van gelijcken wordt verstaen, dat bij d' heeren Drost en Gedeputeerden gerenoveert sal wordden de placcate van de visscherije, soe hijrbevoerens bij den heer drossard ten versoucke van eenige particuliere dingspillen iss vuithgegeeven; met ampliatie van dat niemant eenich vlass in loepende stroomen, waerdoer de visschen vergeeven ende vernielt worden, sall moegen doen werpen om te laeten rotten, bij gelijcke poene als voers." (Staten-archieven No. 5, fol. 100 verso- 101) .
Soe ist dat wij hijrmede wel eernstlick interdiceeren ende verbieden:
1. Dat voertan niemant, soewel binnen als butenlandtschen, schoen gerchtigt totter jacht hebbende, eenige legerhonden, om met deselve perdrijsen ofte corhoenderen te vangen, sal mogen houden, maer deselve t' eenemael affschaffen binnen de tijt van ses weecken nae pu- blicatie ende affixie deses. Op poene dat alle deghene, die daernae bevonden wordden met alsulcke honden eenich weidewerck t'exereeeren, t' elcker reise sullen wesen vervallen in de breucke van twintich goltgl.; ende dat de legerhonden bij eenen eigelicken breuckeloes doetgeslaegen sullen moegen wornden.
2. Dat oick niemant, alhoewel van oldes heir tot d' exercitie van de jagt geprivilegieert sijnde, eenige personen, directe ofte indirecte, sal mogen last geven, omme uutth sijnen naem te ijaegen; ten waere sijn eigen knecht, dien hij cost ende loen geeft, ende anders niet; bij verbeurte vent gereetschap ven de jagt ende gelijcke breucke van twintich goltgl.
3. Houdende de placcate bij Ridderschap ende Eigenerffden voers. Den 24 Maij 1608 opt stuck van de jacht vuithgegeeven, in voller weerden ende als hijr mede geïnsereert ende vernieuwt.-
Terwijlen oick oeverall seer mercklicke abuisen int stuck van de visscherijen gespeurt ende gepleget worden, soe ordonneeren ende bevelen wij:
4. Dat gheene schipperen ofte visschers, dewelcke haer prouffijtt ende gewin van de visscherijen sijn souckende, ofte niemant van d' ingesetenen ofte andere uuttheemsche personen sich onderstaen sullen, in loepende ofte staende waeteren, buten haere mercke daer sij woenen ende niet gewardeelt ofte gegoedet sijn, in eeniger manieren te vissche bij verbeurte der netten ende andere gereetschappen totte voers. visschernije gedienstich, ende daerenbovens vervallen in de poene van gewalt.
5. Sal oick niemant van de ingesetenen sich verstouten in loepende stroomen ofte meerstallen, daer men inne gewoentlick iss met netten te visschen, eenich vlass ofte hennip te werpen ofte doen werpen om tselve te laeten rotten, waerdoer de visschen vergeeven ende vernielt worden, opgelijcke peene van twintich goltgl.
6. Ende ten einde niemamt van den inhouden van dese onse placcate ende ordonnantie en hebbe te pretendeeren eenige ignorantie, lasten ende bevelen wij allen schuIten ende onderwchulten deser landtschap, dat sij deselve soe daetelick in haere respective schultampten tsij bij clockenslach ofte van den predigstoel doen publiceeren ende nae publicatie an de kerckdoeren affigeeren. Oick volgens opte oevertreders ende contraventeurs neerstelick letten ende tegens deselve, voer soevoele de netten ende 't gereetschap derselver angaet, procedeeren, sonder eenige gratie faveur ofte verdrach.
7. Lastende mede, dat bij den buiren van elcken cluft, alwaer eenige der voers. breukcen coemen te vallen, deselve op alle goespraeken, neffens alle andere civile ende criminele delicten, angebrocht ende vertuiget sullen wordden; op poene, nae landtracht daerop gestatueert. Aldus gedaen etc.
Resolutiën van Drost en Gedeputeerden (Staten-archieven No. 14), deel VIIb, fol. 43 verso-44 verso.