1965 Gas spuiter in Sleen
2 december 1965
Gasspuiter in Sleen
blaast 
boortoren
van z’n voetstuk
Dertig Franse technici renden voor hun leven
(Van een onzer verslaggevers)
TEMIDDEN VAN MODDER, water en gasspuitende fonteinen is gistermiddag omstreeks 4.00 uur de 25 meter hoge boortoren ingestort, die twee weken geleden een onder zeer hoge druk staande gaslaag aanboorde in het gehucht 't Haantje bij Sleen. Het boorpersoneel, dat het gevaar tijdig signaleerde, vluchtte van het boorterrein naar de veiligheid. Er werd voor ettelijke tónnen schade aangericht bij dit ongeluk. dat theoretisch niet kon plaatsvinden.
Aanwiizing voor grote vondst?
De verbijstering was groot onder de circa 30 arbeiders en technici van de Franse boormaatschappij, die deze boring uitvoert in opdracht van de NV Nederlandse Aardolie Maatschappij. Het optreden van een zogenaamde gas-spuiter (Wat vroeger veelvuldig voor- kwam) wordt in de huidige tijd vrijwel uitgesloten geacht bij een boring op het land, gezien de vele tegenmaatregelen die met moderne materialen kunnen worden getroffen.
Maar het was maar al te waar, wat er gistermiddag: bij Sleen gebeurde. Met,groot geweld stuwde het gas modder en water naar buiten, ondanks het materiaal dat in stelling was gebracht om de gasbron in bedwang te houden. Er bleef niets anders over dan de benen te nemen.
Onderaards gerommel kondigde reeds geruime tijd van tevoren het gevaar van een eruptie aan. Er werd groot alarm gemaakt en het personeel verliet het terrein. Men slaagde, er nog in veel rollend materieel (vrachtwagens en caravans) in veiligheid te brengen.
Toen het boorterrein verlaten was, sloeg de fundering onder de boortoren weg en stortte het gevaarte in elkaar. Niemand werd gewond, maar de schade was groot. De boorinstallatie moet als verloren worden beschouwd.
OP de plaats waar de toren had gestaan, baande het gas zich met enorme kracht een uitweg, geweldige hoeveelheden zand en water omhoog spuitend. Een rommelend lawaai was tot ver in de omtrek te horen.
Dynamiet 
In allerijl werd de omgeving afgezet door de politie geassisteerd door brandweerlieden. Niemand mocht het terrein meer betreden. Spoedig daarna kwamen NAM-functionarissen bij elkaar in Sleen om de situatie te bespreken. Met het nemen van tegenmaatregelen werd vanmorgen een begin gemaakt. De druk moet zo spoedig mogelijk verminderd worden. Er zal waarschijnlijk dynamiet nodig zijn bij het temmen van de gasbron. Er is geen gevaar, zegt de NAM, die tot vanmorgen elf uur weigerde nadere inlichtingen te verstrekken. Het boorterrein ligt midden in het land: er is geen bebouwing in de omgeving. Het naar boven komende gas zou zonder schade aan te richten in de atmosfeer verdwijnen.
Het optreden van een gasspuiter op het vaste land is een schok voor de ingewijden. In elk geval is zoiets ondanks de talrijke boringen na de oorlog in Nederland niet meer voorgekomen.
Voor het laatst kwam er een gas-spuiter voor op de zee. Dat was in juni 1964 in de Duitse Bocht, waar het booreiland Mr. Louie in de bodem van de Noordzee een gashoudend gesteente aanboorde. Er ontstonden toen enorme fonteinen. Men had, dagenlang werk om deze gasspuiter te temmen. De hoge gasdruk bij de boring in 't Haantje wordt door velen gezien als een teken, dat de NAM hier een aanzienlijk gasreservoir heeft aangeboord. Officieel zijn hierover nog geen gegevens verstrekt.
3 december 1965
Gevolg van kraters in Sleen?
Grote scheuren in dijk langs Oranjekanaal
(Van een onzer verslaggevers)
De grote krater op het NAM-boorterrein in 't Haantje (Sleen), die de complete boorintaIlatie heeft opgeslokt, is gistermiddag opnieuw gas en modder gaan braken, na enige uren in rust te zijn geweest. Tot overmaat van ramp is men tot de ontdekking gekomen, dat de dijk langs het Oranjekanaal, op een afstand van 300 a 400 meter van het boorterrein, plotseling grote scheuren vertoont. Er wordt gezegd, dat dit een gevolg is van de uitbarsting op het boorterrein, maar de NAM kan over een eventueel verband nog niets zeggen.
Kraters spuiten weer
De dijk is over een afstand van 50 a 60 meter ongeveer een halve meter naar beneden gezakt en in de grond zijn verse scheuren te zien. opperwachtmeester J. Prins van de rijkspolitie in Sleen, die de scheuren waarschijnlijk als eerste heeft gezien, zegt: ,,Ik geloof, dat het vrij zeker is, dat dit door de uitbarstingen is veroorzaakt. Het kan haast niet anders: de scheuren zijn nog vers".
Volgens hem levert de verzakking vooralsnog geen gevaar of moeilijkheden op. Er is ter plaatse geen beschoeiing te zien in de met gras begroeide wal. Wel is het fietspad langs het Oranjekanaal afgesloten voor verkeer, maar dat is met het oog op de nabijheid van het "rampgebied" gedaan.
Rijkspolitie en NAM-personeel hebben trouwens alle toegangswegen tot: de boorlocatie geblokkeerd en er wordt dag en nacht wacht gelopen. De rijkspolitie van Sleen is hiervoor versterkt met enkele manschappen van andere korpsen.
Afnemende kracht 
Gistermiddag omstreeks 4 uur zijn de grote krater en de tientallen kleine kraters op het boorterrein weer gaan spuiten. Vanmorgen waren ze nog in werking, hoewel met afnemende kracht. "Elke keer dat het weer gebeurt, wordt het minder," aldus de NAM.
Het NAM-terrein is inmiddels herschapen in een onbegaanbare, troosteloze poel van grijsgele modder, die iedereen op een afstand houdt. Dat er gas ontsnapt, is wel te ruiken. Men moet in de onmiddellijke omgeving oppassen niet onwel te worden door de gaslucht.
Als het terrein weer een klein beetje begaanbaar is, zal men waarschijnlijk observatieboringen verrichten om te zien hoe de toestand ondergronds is.
3 december 1965
NAM-TERREIN ONBEGAANBARE POEL
Schade van miljoenen bij gas-uitbarsting in Sleen
(Van een onzer verslaggevers)
Het losbreken van de "gasbron" bij Sleen heeft het NAM-boorterrein tot een onbegaanbare poel gemaakt. De tientallen kratertjes hebben alles ondergespoten. De boorinstallatie ter waarde van vier miljoen gulden is total loss. Daar komt dan nog eens een schade van vijf ton bij voor het werk dat verloren is gegaan en de nog niet te schatten (maar ongetwijfeld zeer hoge) kosten om alles weer in de oude toestand te brengen. Het herstel zal wel enkele maanden vergen.
Tegendruk viel weg
Deskundigen van de NAM en het Mijnwezen, gestuurd door de inspecteur-generaal, zijn druk bezig uit te knobbelen hoe de chaos zo gauw mogelijk kan worden hersteld.
"Het is.de eerste keer, dat in Nederland een dergelijke blowout plaatsvindt", zei gisteren NAM-directeur ir. J. M. P. Bongaerts, tijdens een persconferentie in Emmen. Hij zei tevens dat er in Amerika bij boringen gemiddeld 35 blowouts per jaar voorkomen en dat er in Nederland in het verleden ook wel kritieke boringen zijn geweest, die echter in de hand konden worden gehouden, zodat het publiek er niets van merkte. Hij noemde in dit verband de boringen bij Anloo en De Wijk, die zeer veel moeilijkheden hadden opgeleverd. Het komt erop neer, dat van de rond 800 boringen van de NAM in Nederland, waarvan 150 echte exploratie-boringen er nu één door erupties is verstoord. Het is in Nederland dus wel een uitzonderlijk gebeuren.
In verband met het gevaar, dat een echte exploratie-boring zou kunnen opleveren, wordt door de NAM altijd in eenzaamheid geboord, ook al is er een betere boorplaats denkbaar, aldus de heer Bongaerts. Dit is ook bij Sleen het geval: in de naaste omgeving staat slechts een verlaten boerderijtje.
Buiten boorgat om
Over de oorzaak van de eruptie bij Sleen deed de boring-expert, ir. J. de Ruiter, chef-exploratie van de NAM, een boekje open. Zijn technisch betoog kwam erop neer, dat men op een gegeven moment niet voldoende tegendruk kon leveren tegenover de zeer hoge druk (290 atmosfeer) die op 1900 meter onder in het boorgat heerste.
De substantie, die tengevolge van een kleiprop niet door het boorgat kon opstijgen, zocht zich een uitweg langs de buitenkant van de stalen damwand, waarmee het boorgat is bekleed. Op ongeveer 30 tot 50 meter van de 46 meter hoge boortoren ontstonden kratertjes, die steeds groter werden en water en modder tenslotte 8 tot 9 meter omhoog wierpen. De toren zakte scheef en. stortte neer.
Eerste moeilijkheden
De eerste moeilijkheden bij de boring in Sleen werden op 17 november gesignaleerd, toen de put begon over te lopen, wat wel vaker gebeurt. De afsluiters van de put gingen dicht, maar er ontstonden opnieuw moeilijkheden op 20 november bij het optrekken van de beitel, die door een nieuwe vervangen moest worden.
Het boorgat was gekrompen en de beitel bleef steken. De spoeling ( water met kleipoeder) in het boorgat, die voor tegendruk moet zorgen, werd verzwaard met bariet en de zaak kwam weer in evenwicht. Bij een hernieuwde poging om de beitel omhoog te trekken ging de put weer overlopen. De beitel moest naar beneden om het euvel te herstellen, maar het lukte niet, het boorgat was gekrompen.
Brandbaar
Uit Duitsland liet men een speciale afsluiter met lagers (die het mogelijk maakt de beitel draaiend naar beneden te brengen) aanrukken, maar 't mocht niet meer baten. De spoeling beneden in het boorgat had te veel gas opgenomen en zocht een uitweg buitenom. Men had de afsluiters op de put dicht gezet en er werd nieuwe spoeling in het boorgat gepompt, maar de uitbarstingen konden daarmee niet voorkomen worden.
Toen de erupties waren begonnen, werd het terrein afgezet, omdat het ontsnappende gas uiterst brandbaar is. Hoe de chaos hersteld moet worden weet men nog niet precies. De heer Bongaerts zei gisteren: ,,De put zal zichzelf wel kapot maken". Er is een aantal aannemers gecharterd om de toegang tot het terrein en de wegen en sloten weer in orde te maken.
Dat is op zichzelf al een enorm karwei, want er ligt een dikke modderbrij. Eerst daarna zal men pas goed kunnen beginnen om de kraters weg te werken.
3 december 1965
NIEUWE ERUPTIES IN SLEEN
Schade op boorlokatie ’t Haantje miljoenen
Toen de gasbron wat tot rust was gekomen vond men zelfs op grote afstand van de boorlocatie in het land kleine kratertjes waaruit vele uren lang modder en gas uit omhoog was gespoten.
SLEEN - De krater op; de 'boorlokatie in 't Haantje, aanvankelijk omstreeks twee uur donderdagmiddag op natuurlijke wijze tot rust gekomen, is. omstreeks vier uur opnieuw in werking getreden. Hoge fonteinen zoutwater, gas en modder spuiten naar boven. Het lawaai is tot ver in de omtrek te horen. Personeel van de NAM en rijkspolitie hebben alle toegangswegen tot het gebied geblokkeerd Het' fietspad langs het Oranjekanaal mag niet
meer worden gebruikt. Volgens. Niet officiële bron zijn. erin de wallen van het Oranjekanaal als gevolg van de erupties grote scheuren onttaan.
De westelijke kant van het Oranjekanaal begint over een afstand, van vijftig tot zestig meter te verschuiven. Ook vanmorgen duurden de uitbarstingen nog steeds voort. Men kan nog niet zeggen wanneer men de situatie onder controle heeft.
De ondergrondse erupties waren aanvankelijk op natuurlijke wijze tot rust gekomen. Dat was voor de technici, die zich nog het hoofd braken over de vraag hoe ze de situatie meester moesten worden een belang rijk winstpunt.
Wanneer blijkt, dat de reusachtige krater helemaal is uitgewerkt; , zal men kunnen beginnen met de herstelwerkzaamheden.
Waarschijnlijk gaat men op een afstand van enkele honderden meters van de lokatie opnieuw zogenaamde , observatieboringen verrichten, om te onderzoeken hoe de situatie ondergronds is.
door een gasvoerende aardlaag, waar. door de boorput begon over te lopen.
Dit werd meegedeeld door ir. J. de Ruiter. chef exploitatie van de N.A.M. Toch slaagde .men er evenwel nog in de situatie in de hand te houden. Toen later nog dieper werd geboord, zochten het aanwezige gas en het grondwater:zich onder een druk van 290 atmosfeer een weg naar boven langs de bonrschacht.
Op een afstand van ongeveer dertig meter; van de boorinstallatie ontstond toen een krater waaruit met geweld een vele meters hoge fontein van modder en gas naar omhoog spoot. De toren zakte toen weg, omdat het platform door het uitstromende water werd, ondermijnd. De gehele installatie is nu in de ontstane krater verdwenen en volkomen vernield.
MILJOENEN
Naar ir. J. M. P. Bongaerts, directeur van de N.A.M., meedeelde, bedraagt de schade enkele miljoenen guldens. Alleen al de boorinstallatie kostte ruim vier miljoen gulden. De exploitatiekosten bedroegen tot dusverre (er werd sedert 2 november geboord) ongeveer een half miljoen gulden. Uiteraard vergen ook de herstelwerkzaamheden en de extra boringen die nu moeten worden verricht, nog een aanzienlijk bedrag.
Op last van verschillende instanties (gemeente, provincie en rijkswaterstaat en de mijninspectie) is het gehele terrein tot op een afstand van vijfhonderd meter van de krater afgezet door politie en N.A:M.-personeel. Het blijkt namelijk, dat zich op tientallen plaatsen rond de boorlocatie kJeine kraters hebben gevormd.
200 ATMOSFEER
Aanvankelijk zou er geboord worden tot op een diepte van 4;500 meter. Op een diepte van 1.800 meter kwam men reeds in moeilijkheden vanwege de enorme druk, veroorzaakt
De boorlocatie, waar een kostbare boorinstallatie volkomen vernield werd door een ondergrondse aardgaseruptie. Op de achtergrond ,van deze foto is nog te zien hoe een enorme modderberg opwelt. Wanneer blijkt, dat de reusachtige krater tot rust is gekomen zal men kunnen,beginnen met herstellen van de: werkzaamheden. De schade bedraagt thans enige miljoenen guldens.
Boorkrater spuit nog
Sleen- De boorkrater te Sleen spuit nog steeds. De krater verplaatst zich geleidelijk aan in de richting van een ontruimde kleine boerderij. Het ziet er naar uit dat deze niet behouden zal kunnen worden. Wat de verzakking in de wallen van het Oranjekanaal betreft neemt men wel aan dat deze veroorzaakt is door de gaseruptie.
De.verzakking levert nog geen gevaar op voor het scheepvaartverkeer, noch voor dat op de weg. De krater meet thans circa 50 meter in doorsnee.
3 december 1965
Nog steeds gaserupties bij ,,Het Haantje”
Toen de bron wat rustiger was geworden werd het mogelijk van dichtbij enkele foto's te nemen. Enkele dingen stonden nog bovengronds maar voor het grootste deel was alle materiaal met inbegrip van de boor- toren onder de aardoppervlakte verdwenen.
De gaserupties op de boorplaats van de NAM bij Het Haantje duren nog steeds voort. Half januari hoopt men via een nieuwe boring de plaats te bereiken waar de eerste boring is opgehouden. Nog steeds borrelt modder, zand en water in de krater van veertig bij vijftig meter. Zoals bekend is een enorme hoeveelheid materiaal op de boorplaats verloren gegaan.
4 december 1965
Eruptie bedreigt boerderij
Bij de boorlokatie van de N.A.M. in 't Haantje zijn honderden kleine kraters ontstaan. Ook de niet bewoonde boerderij, dicht bij de lokatie, is door kraters omgeven. Het Is levensgevaarlijk de grond in dit gebied te betreden, omdat elk moment de bodem kan inzakken.
4 december 1965
GASFONTEIN (met stikstof) IS BIJNA UITGEWERKT
Sleen- De krater bij de boorlokatie van de N.A.M. in 't Haantje onder Sleen scheen
gistermiddag te zijn.uitgewerkt. ‘s Morgens spoot nog een drie meter hoge fontein van gas en
grondwater de lucht in.
De krater heeft een doorsnee van ongeveer vijftig meter en een nagenoeg gelijke diepte. De fontein heeft grote hoeveelheden krijtslik, dat er wit en leemachtig uitziet, over particuliere landerijen gespoten. De N.A.M. heeft monsters genomen van het slik om na te gaan of er ook zout in zit, want dit zou schadelijk zijn voor de landerijen. Eventuele schade zal door de,N.A.M. worden vergoed.
Om te voorkomen dat ongewenste bezoekers bij de krater komen, heeft de N.A.M. een gebied van eenvierkante kilometer afgerasterd. Het enige huis dat dicht bij de krater staat, is een boerderij die al sinds het voorjaar niet meer wordt bewoond. Het gemeentebestuur van Sleen heeft de weg bij 't Haantje die over de dijk langs het Oranjekanaal loopt, voor het verkeer gesloten, want er zijn verzakkingen in geconstateerd van ongeveer een halve meter.
De N.A.M. wil op een afstand van ongeveer tweehonderd meter van de krater een nieuwe boorinstallatie bouwen waarmee diagonale observatieboringen zullen worden gedaan naar het punt waar de andere boring abrupt werd afgebroken. Er zijn al besprekingen gaande met landbouwers over het gebruik van gronden voor deze boring. Door de observatieboringen wil de N.A.M. er achter zien te komen hoe het ter plaatse met de aardkorst is gesteld en wat de oorzaak van de eruptie is geweest.
De weilanden rond de krater zijn herschapen in een maanlandschap. Kleine erupties hebben overal in
de bodem gaten geslagen. Het terrein is levensgevaarlijk, vooral als de grote krater tot rust is gekomen .
Men weet dan n.l niet, waar de volgende grote eruptie zal plaats hebben.
27 december 1965
Een onzer redacteuren (met helm) In gesprek met de heer. W. Kwint, chef-boormeester van de tweede lokatie int Haantje. Links op de foto een van de grote afsluiters (kranen) waarmee men de
boorput kan afsluiten indien de druk te hoog oploopt.
Dit is de spoelingscentrale bij de toren in 't Haantje. Een grote (reserve)- centrale ligt plm honderdvijftig meter van de put verwijderd Wordt de situatie, kritiek dan kan men deze centrale inschakelen om te trachten de situatie in de hand te houden.
DE HELE ZONDAG HARD GEWERKT
Nieuwe boring in Sleen om ,,vulkaan” te temmen
(Van onze redactie voor ZO-Drenthe)
In de buurtschap 't Haantje in de gemeente Sleen, op ongeveer vijfhonderd meter ten noorden van de plaats waar woensdagmiddag 1 december een 46 meter hoge boortoren door een gasspuiter van zijn voetstuk werd gestoten en onder het aardoppervlak verdween, wordt momenteel koortsachtig gewerkt aan het bouwen van een nieuw boorplatform. Vanaf deze plaats zal een schuine boring worden uit gevoerd naar het diepste punt (1900 meter) van de oude boorput waar, zooals bekend, een onder zeer hoge druk staande gaslaag werd aangeboord.
Nieuwe weg
Op deze wijze denken de technici van de N.V. Nederlandse Aardolie Maatschappij de gasspuiter te kunnen temmen. De erupties op de oude boorplaats nemen in hevigheid af, maar nog steeds kan niet worden gezegd dat de " vulkaan" tot rust is gekomen.
De aannemingsmaatschappij N.V. Reef uit Oldenzaal is zaterdagmorgen begonnen met de aanleg van een geasfalteerde weg over een lengte van 350 meter vanaf het rijwielpad langs het Oranjekanaal naar de nieuwe boorplaats, op ongeveer een halve kilometer ten noorden van de plaats waar wekenlang de boortoren een markant punt in het Drentse landschap is geweest. De firma Reef heeft zondag de hele dag doorgewerkt aan de weg. Zondagavond was men na de nodige tegenslagen zover dat de beschermende asfaltlaag kon worden aangebracht.
Het platform, waarop de nieuwe boortoren komt te staan, is ook vrijwel gereed. Als alles meezit, kan vandaag of morgen de toren worden geplaatst, waarna de boring kan starten. Het was gisteren een drukte van belang in de omgeving van de krater. Van overal was men gekomen om deze bezienswaardigheid in ogenschouw te nemen. Steeds weer moesten bewoners vreemdelingen de weg wijzen naar de boorplaats.
Voor de meesten werd het een grote teleurstelling, want er was weinig meer te zien dan de borden met verboden toegang en de politiemannen die de nieuwsgierigen op een veilige afstand hielden. Bovendien was het mistig, zodat de vele meegebrachte kijkers weinig hielpen.
Velen (soms met kijkers gewapend) zijn gisteren naar 't Haantje in Sleen gereden om met eigen ogen de "vulkaan" op het NAM-boorterrein te aanschouwen. Voor de meesten werd het een teleurstellIng, want zij kregen bij het mistige weer weinig meer te zien dan borden met verboden toegang, politiemannen, een dragline en vrachtaut
Schuine boring onder kraterland
Dit is de plaats in de buurtschap 't Haantje (gemeente Sleen), waar de NAM een nieuwe boring gaat beginnen, die in schuine richting wordt geleidt naar het diepste punt (1850 meter) van de oude door uitbarstingen geteisterde boorput, die hemelsbreed op 600 meter afstand van de nieuwe boorplaats ligt. Er is een asfalt-plateau van 85 bij 100 meter aangelegd, waarop de boor- installatie verrijst, die uit Sappemeer is aangevoerd. Half januari hoopt men de bodem van de put te bereiken,
waarna het temmen van de "vulkaan" kan beginnen.
Minister over boring in Sleen:
Geen kans op explosie in kwetsbare gebieden
(Van een onzer verslaggevers)
Uit het antwoord van de minister van Economische Zaken op schriftelijke vragen van het Tweede Kamerlid Oele (PvdA) blijkt, dat uitbarstingen, zoals bij de NAM-boring in Sleen, praktisch gesproken niet kunnen voorkomen in kwetsbare (bebouwde) gebieden, omdat daar bij een boring extra voorzieningen worden getroffen. Men kan uit het antwoord de conclusie trekken, dat de veiligheidsvoorschriften voor een boring in de nabijheid van bebouwing zwaarder zijn dan voor een boring in open land.
Bouwprogram was niet toereikend
Gezien de te verwachten ondergrondse omstandigheden, gebaseerd op de ervaringen van circa 150 exploratie-boringen sinds 1948 in Nederland (waarvan 12 in Drenthe), bestond er geen aanleiding wijzigingen te verlangen in het (gebruikelijke) boorprogramma in Sleen in verband met mogelijk gevaar voor de veiligheid, aldus minister Den Uyl.
Voor het optreden van de erupties in Sleen wijst de minister dezelfde oorzaken aan als de NAM heeft gedaan. (Wij berichtten daar reeds over). Het boorprogramma bleek niet toereikend om deze combinatie van moeilijkheden op te vangen, aldus de minister.
Bijzondere voorwaarden
Minister Den Uyl besluit zijn antwoord met de verklaring, dat de eisen, die hier te lande worden gesteld aan de technische uitvoering van een boring, streng zijn. Voor boringen, die worden uitgevoerd in zeer kwetsbare gebieden, zoals in de nabijheid van gebouwen of kunstvoorwerpen of in terreinen die voor de drinkwatervoorziening van betekenis zijn. gelden bijzondere voorwaarden, waardoor het buiten controle geraken van een boring uitgesloten is te achten.
Het onderzoek naar de vraag aan welke omstandigheden het uit de hand lopen van de boring van de NAM bij Sleen in Drenthe is toe te schrijven, is nog niet afgesloten, zodat daarover nog geen definitieve uitspraak kan worden gedaan, zo zegt de minister.
Ton schade aan land
Wat de schade betreft, merkt de minister op, dat deze enerzijds bestaat uit bedrijfsschade voor de NAM zelf. Het verloren gaan van de boorinstallatie (f 5 miljoen), de kosten van de boring (f 500.000) en het boren van een hulpboring (f 2 miljoen).
Anderzijds is schade toegebracht aan grasland met een oppervlakte van ca. 2 ha. Dit terrein zal door een cultuur-maatschappij weer in de oorspronkelijke staat worden teruggebracht. Voorlopig wordt deze schade op f 100.000 geschat.
Opgemerkt wordt nog dat niet is gebleken, dat uit de gevormde krater zout water naar boven komt. De langs het Oranjekanaal lopende dijk vertoont een scheur van 50 meter. Het staat echter nog niet vast of dit verband houdt met de eruptie. Overleg hierover met de NAM is nog gaande, aldus de minister.
IN 35 DAGEN BOREN TOT ,,HAARD" IN SLEEN
Temmen van krater kan heel lang duren
(Van onze redactie voor ZO. Drenthe).
Het eerste begin is er al van de nieuwe boortoren die op circa 600 meter noordwestelijk van de door de ,,aarde” verzwolgen boortoren, verrijst in de buurtschap ’t Haantje in de gemeente Sleen. Als alles meezit heeft de NAM de boortoren zaterdag boorklaar. Ongeveer 35 dagen denkt men nodig te hebben om na --400 meter rechtstandig boren--via een schuine boorgang bij de bodem van de oude put te komen, op een diepte van ongeveer 1850 meter (Het boren van de oude put heeft zestien dagen gekost, maar dat was ook veel eenvoudiger.
Verkenning
Met deze verkenningsboring hoopt men te kunnen aantonen wat er precies is gebeurd bij de erupties onder de put, hoe de druk daar op het ogenblik is (bij de uitbarsting had men 290 atmosfeer gemeten) en hoe de omstandigheden zijn. Het hoofddoel is echter via deze schuine boring de uitbarstingen de kop in te drukken.
Misschien wordt de "haard" afgesloten. Misschien gaat de nieuwe boring fungeren als ontsnappingsput voor het gas, dat steeds weer fonteinen modder en water omhoog jaagt. Men weet het nog niet precies. Om bij het boren op verrassingen voorbereid te zijn, gaat de NAM een extra grote spoelingcentrale bouwen, die met hogedrukpompen spoeling als tegenwicht kan blijven aanvoeren, ook als de druk weer abnormaal hoog mocht worden! Er zijn nog vele zaken niet duidelijk rond de geheimzinnige kraters op de NAM-boorplaats.
Onderzoek
NAM-directeur ir. J. M. P. Bongaerts meent te weten dat alle nodige voorzorgs en veiligheidsmaatregelen destijds zijn getroffen bij de boring, maar het zal nog uit het onderzoek van de inspecteur-generaal. belast met het Staatstoezicht op de Mijnen, moeten blijken of men al of niet fouten heeft gemaakt. Een gevolg van het onderzoek zou b.v. kunnen zijn dat de eisen voor een boring worden verzwaard met het oog op de veiligheid, maar zeker weten doet men nog niets.
,,Er is overal en altijd enig risico aan een boring verbonden", zegt ir. Bongaerts, die nog met geen mogelijkheid kan zeggen hoe lang het karwei van het temmen van de "gasbron" zal vergen.
Of er schade is of wordt aangericht aan de omliggende landerijen is ook nog niet te zeggen. In elk geval zal de NAM eventuele schade vergoeden. Het hele schadeprobleem is uitbesteed aan de Kon. Nederlandse Heidemij.
Men gelooft bij de NAM niet, dat er schade is aangericht aan de landerijen door het zout (volgens de NAM een gering percentage), dat met het slib en het water naar boven is gespoten.
Geen uitbreiding ?
Is er nog gevaar dat de uitbarstingen zich uitbreiden tot de omliggende landerijen?
Ir. Bongaerts acht het vrijwel uitgesloten, maar kan er geen eed op doen. "De ervaring leert, dat dit soort kraters de neiging heeft naar de put toe te wandelen", aldus de heer Bongaerts.
Het "rampgebied" is nu met prikkeldraad afgezet tot op vijfhonderd meter van de oude boorput.
"Blijft bij dit prikkeldraad weg" waarschuwt de NAM-directeur. "Het is vragen om moeilijkheden".
Zondag zijn er nieuwsgierige toeschouwers over het prikkeldraad heengestapt en gisteren hebben zich zowaar twee mensen van een nabijgelegen boerderij tussen de kleine kratertjes begeven om persoonlijk in te grijpen. Zij hadden overlast van water en wilden dit even op de boorplaats regelen. Een levensgevaarlijke onderneming, want het terrein heeft verradelijke poelen.
27 januari 1966
NAM Wil spuiter bij Sleen volgende week bedwingen
IN DE LOOP van de volgende week onderneemt de Nederlandse Aardoliemaatschappij een eerste poging om de gasspuiter in het Haantje bij Sleen onder controle te krijgen. Daartoe wordt via de tweede boorput onder hoge druk cement in de eruptielaag op negentienhonderd meter diepte geperst. Men hoopt daarmee de nog steeds niet aflatende stroom gas, die uit de krater, die nu een breedte heeft van naar schatting honderd meter, naar boven spuit in de ondergrond af te kunnen dammen.
Of het plan, dat eindelijk de rust in het dorp moet doen weerkeren, slaagt, is evenwel de, vraag. De NAM-technici die het plan hebben opgesteld geloven in het welslagen, doch men weet nog steeds niet precies wat zich in de bodem op een diepte van negentienhonderd meter heeft afgespeeld en nog afspeelt want ook nu nog, bijna acht weken nadat de eerste erupties plaats vonden en de kostbare boorinstallatie van de Franse chartermaatschappij Forex in de diepte verdween, is de krater vrijwel onafgebroken in beroering.
Cementsilo’s
Met bulderend geraas worden grote hoeveelheden water en modder onder druk van het gas naar boven geperst. De hoeveelheid gas die aanwezig is in het Haantje zal volgens de NAM niet
meer kunnen bedragen dan twee tot drie miljard kubieke meter.
De kwaliteit van het gas is volgens de NAM echter bijzonder slecht. Bijna de helft bestaat namelijk uit ontbrandbaar stikstofgas. De NAM heeft een aantal cementcilo’s en enkele betonmolens aangevoer, waarmee men de vulstof voor gebruik gereed maakt. De kritieke diepte is nu, nog niet bereikt en de boring verloopt slechts langzaam omdat men niet het risico wil lopen van een herhaling van de decemberramp. Om aan alle eventualiteiten het hoofd te kunnen bieden, is men ook bij de grote spoelingscentraIe, ongeveer honderdvijftig meter van de locatie verwijderd, constant op zijn quivive.
De batterij hoge drukpompen die hier staat opgesteld, is bij eventuele nieuwe erupties bij de deviatieboring het enige redmidde om de put in de hand te houden, indien de capaciteit van de traditionele spoelingsinstallatie niet meer toereikend blijkt te zijn. De spoelingscentrale behoort niet tot de normale uitrusting van een boorinstallatie doch is speciaal in verband met de spuiter gebouwd. De achterstand die men door het slechte weer en de trage boorvorderingen van de laatste dagen heeft opgelopen, bedraagt nu bijna twee weken. De totale schade die de NAM door de eruptie op 1 december van het vorig jaar heeft geleden bedraagt nu ruim acht miljoen gulden.
Hierbij is inbegrepen de waarde van de verzonken boorinstallatie en de kosten van de eerste en tweede boring.
Niet veel gas
De NAM is van mening dat het hier geen groot aardgasreservoir betreft. Zij houdt er rekening mee dat de hoeveelheid gas ongeveer even groot is als die destijds werd gevonden bij De Wijk en Wanneperveen (twee a drie miljard kubieke meter). Te zijner tijd, als alles is hersteld, zal de NAM opnieuw een boortoren oprichten op de plaats, waar de oude boortoren is verzonken, om de gasvoorraad alsnog aan te boren.
12 februari 1966
RAPPORT OVER ERUPTIE
Gas-zone van Sleen had uitzonderlijk hoge druk
SLEEN -De minister van economische zaken heeft de Tweede Kamer ter kennismaking een rapport gezonden over de eruptie van de exptoratieboring, die voor de N.V. Nedertandse Aardolie Maatschappij in de gemeente Sleen werd verricht. Dit Tapport werd door de inspecteur-generaal der mijnen aan de minister uitgebracht.
Het rapport dat onder meer het verloop van de boorwerkzaamheden weergeeft, komt tot de conclusie, dat de omstandigheden, die tot de eruptie van de boring hebben geleid, gelegen waren in het gelijktijdig optreden van drie onafhankelijke factoren, namelijk:
1 de aanwezigheid van een gas-zone met een uitzonderlijk hoge druk;
2 grote spoelingverliezen in een verstoorde formatie onderaan de aangebrachte verbuizing;
3 klemmingen van de beitel in het boorgat, waardoor het werken met het boorgereedschap werd belemmerd.
Nadat deze moeilijkheden aan de dag traden werden de boorwerkzaamheden geheel daarop gericht en nauwkeurig afgestemd. Hoewel het overwinnen van de moeilijkheden tot kort voor de eruptie zich in gunstige zin ontwikkelde, trad een vierde verrassende complicatie -een gasexpansie op na het doorboren van een verstopping. Ten gevolge van deze gas- expansie werd een zodanig hoge druk uitgeoefend op het nog niet beklede gedeelte van de boorwand, dat het gas zich via dat gedeelte een weg baande naar de oppervlakte naast het boorgat.
Het onderzoek wees uit, dat de werkzaamheden zorgvuldig waren voorbereid en zonder fouten werden uitgevoerd en dat het gebruikte materieel aan alle eisen heeft voldaan; De onbeklede. Onverbuisde formatie bleek echter te zwak om de optredende onverwacht hoge drukken te weerstaan.
De inspecteur-generaal maakt uit het gebeurde de gevolgtrekking, dat bij een boring op onbekende of nog niet voldoende verkende structuren aan het verbuizingsscbema nog zwaardere eisen moeten worden gesteld dan die welke tot dusverre in Nederland.gelden.
14 februari 1966
Rapport inspecteur-generaal mijnen:
Eruptie in Sleen gevolg van samenspannen van factoren
De omstandigheden, die tot de eruptie van de exploratieboring in Sleen hebben geleid, waren gelegen in het gelijktijdig optreden van drie onafhankelijke factoren, n.l:
1 De aanwezigheid van een gas-zone met een uitzonderlik hoge druk.
2 Grote spoelingverliezen in een verstoorde formatie onderaan de aangebrachte verbuizing.
3 Klemmingen van de, beitel in het boorgat, waardoor het werken met het boorgereedschap werd belemmerd.
Deze conclusies worden vermeld in een rapport ,dat de minister van Economische Zaken aan de Tweede Kamer ter kennisneming heeft gezonden over de eruptie van de exploratieboring. die voor de N.V. Nederlandse Aardolie Maatschappij werd verricht. Dit rapport werd door de inspecteur-generaal der mijnen aan de minister uitgebracht.
Nadat bogenoemde moeilijkheden aan de dag traden, werden de boorwerkzaamheden geheel daarop gericht en nauwkeurig afgestemd. Hoewel het overwinnen van de moeilijkheden tot kort voor de eruptie zich in gunstige zin ontwikkelde, trad een vierde verrassende complicatie n.l. een gasexpansie –op na het doorboren van een verstopping. Ten gevolge van deze gasexpansie werd een zodanig hoge druk uigeoefend op het nog niet beklede gedeelte Van de boorwand, dat het gas zich via dat gedeelte .een weg baande naar de oppervlakte naast het boorgat.
Het onderzoek wees o.m uit dat de werkzaamheden zorgvuldig waren voorbereid en zonder fouten werden uitgevoerd en dat het gebruikte materieel aan alle eisen heeft voldaan. De onbeklede onverbuisde formatie bleek echter te zwak om de optredende onverwacht hoge, drukken te weerstaan.
Zwaardere eisen nodig
De lnspecteur-generaal maakt uit het gebeurde de gevolgtrekking, dat bij een boring op onbekende of nog niet voldoende verkende structuren, aan het verbuizingsschema nog zwaardere eisen moeten worden gesteld dan die welke tot dusverre in Nederland golden.
18 februari 1966
Schade meer dan acht miljoen gulden
Gasspuiter in Sleen
kan in vier uur bedwongen zijn
EMMEN -Er bestaat bij de directie van de Nederlandse Aardolie Maatschappij NAM gerede hoop, dat binnen enkele dagen de gaskrater op de lokatie Het Haantje in de gemeente Sleen kan worden gesloten. Zoals we gisteren reeds in een deel van onze edities hebben gemeld, kan het gehele project binnen vier uur worden afgesloten. Tot nu toe heeft bedwingen van de gasspuiter ruim 8 miljoen gulden gekost. Ondanks de intensieve voorberejding van de gehele operatie kan men bij de NAM niet met zekerbeid zeggen of de eerste poging op de put van de lokatie Sleen 2 te sluiten succes zal hebben. Een dezer dagen wordt begonnen met het onder een druk van 450 atmosfeer inbrengen van een spoeling van klei, zand en cement.
De krater van de boring Sleen 2, zoals de lokatie' bij Het Haantje wordt genoemd, Is nog steeds actief. De gasspuiter heeft een constante hoogte van ruim twee meter.
Deze mededelingen zijn gisteren in het Heerenhof in Emmen gedaan tijdens een persconferentie. De chef-exploitatie van de N.A.M., ir. H. J. de Ruiter verklaarde daar, dat men na onderaardse metingen heeft vastgesteld, dat rond de buizen van het zogenaamde deviatieboring dat is de tweede boring op een afstand van zeshonderd meter, die bedoeld is om de gaseruptie tot rust te brengen de gasdruk aanmerkelijk minder is dan op het punt waar de krater ontstond. Daar spoot het gas namelijk onder een druk van 285 atmosfeer naar boven.
Ir. De Ruiter noemde het ontbreken van de druk een gunstige indicatie voor het welslagen van de dichtingspoging.
Schuin gat
De tweede boring heeft op dit moment een verticale diepte,bereikt van 1925 meter, ongeveer tachtig meter onder de top van de laag, die de uitbarsting op 1 december van het vorige jaar veroorzaakte. De lengte.van het schuin geboorde gat bevindt zich nu nabij het punt, waar de eerste boring de gaslaag penetreerde.
Het is de bedoeling een ondergrondse verbinding tussen beide boorgaten tot stand te brengen door het inpompen van een grote hoeveelheid spoeling (water met klei) onder hoge druk. Daartoe wordt thans een hoeveelheid van ongeveer duizend kubieke meter spoeling in gereedheid ge- bracht. Men wil de druk zo hoog opvoeren, dat een onderaardse ' spleet ontstaat tussen beide boorgaten. Het inpompen geschiedt door een batterij van acht zware pomptrucks met een capaciteit van 1000 p.k.
Als een goede, verbinding tussen beide putten is verkregen, wordt getracht door het inpompen van cement het oude boorgat ten dele op te vullen en daardoor de gaslaag af te sluiten.
Veiligheid
Gedurende al deze werkzaamheden zal de krater nauuwkeurig worden geobserveerd. Als er een verbinding tussen, de ,,wilde put’’ en de ontlastings- boring tot stand is gekomen. hetgeen uit de pompdrukken zal blijken. zal dat ook aan de oppervlakte mogelijk kenbaar zijn doordat lichter gekleurde spoeling, afkomstig van de deviatie- boring zich zal manifesteren tussen de donkere vloeistofmassa van het kratermeer.
Bij deze operatie waarbij zeer hoge pompdrukken zullen optreden, zijn door de ,N.A.M. uitgerbeide veiligheidsmaatregelen genomen
Tevens wordt bij de krater een.observatiepost ingericht, die telefonisch met de commandopost op de nieuwe boortoren in verbinding staat.
Voor het:opvangen van eventueel uit de krater overgelopen spoeling, is een grote grondbak gegraven.
Uniek
Ondanks de intensieve voorbereidingen is het evenwel niet zeker, dat de eerste poging om de krater in Sleen af te sluiten met succes zal worden bekroond.
Ir. J. M. P, Bongaerts, directeur van de N.A.M noemde dit een voor Nederland unieke operatie. Het is nimmer ter wereld voorgekomen dat, op zo geringe diepte (1.850 meter) zoals bij de eerste boring in Sleen gas onder zo hoge druk naar boven kwam.
Het is niet bekend of de N .A.M. de boring als de operatie slaagt gaat voortzetten. Dat hangt af van een eventuele concessieverlening door het rijk.
Wanneer de poging om de krater te temmen zou mislukken, gaat de NAM andere middelen beproeven.
NAM-directeur i.r J.P.M. Bongaerts in Emmen
Gasspuiter in ’t Haantje kan nu
In vier uur bedwongen zijn
(Van onze redactie voor ZO-Drenthe)
De gasuitbarsting op 1 december 1965 tijdens de operatie Sleen 2 van de N. V. Nederlandsche Aardolie Maatschappij in de buurtschap 't Haantje in de gemeente Sleen kan op zeer korte termijn zijn bedwongen. Tijdens een vanmorgen gehouden persconferentie in hotel 't Heerenhof te Emmen deelde ir. J. P. M. Bongaerts, directeur van de NAM, mee dat de slotoperatie om de krater te temmen in totaal slechts vier uur in beslag hoeft te nemen. Na het aanbrengen van een scheur tussen het oude en het nieuwe boorgat zal met een motorisch vermogen van 6000 pk 400 ton vloeibaar cement in de "wilde put" van Sleen 2 , worden gespoten, waarna de erupties zullen moeten zijn beëindigd. De hoogte van de spuiter bedraagt momenteel nog gemiddeld twee tot twee en een halve meter en gaat constant door.
De boring Sleen 3, waarmee op 16 december kon worden begonnen, heeft een verticale diepte bereikt van 1925 meter. Eerst dacht men dat men ongeveer 80 meter onder de top van de laag zat die de uitbarsting op 1 december heeft veroorzaakt. Na het schieten van zes gaten onderin het geheel verbuisde boorkanaal (woensdagavond) denkt ir. H. J. de Ruiter, chef exploitatie van de NAM, dat het niet uitgesloten moet worden geacht dat men binnen een straal van slechts tien meter bij de haard zit.
Zuigeffect
Een druk van 285 atmosfeer, zoals die is geconstateerd bij de eruptie op 1 december is niet aangetroffen. Het vermoeden bestaat nu dat er een zuigeffect bestaat naar de oude krater. De NAM zou hier heel blij mee zijn, omdat in een dergelijk geval de krater gemakkelijk zou kunnen worden getemd. Een andere mogelijkheid na de proef van woensdagavond is dat de druk in de lagen verschillend is.
Boring Sleen 3 is volledig "verbuisd", dat wil zeggen dat het boorgat is bekleed met stalen buizen, waarachter cement is geplaatst. Na de zogenaamde produktietest van woensdagavond kan men overgaan tot het aanbrengen van een verbinding tussen Sleen 3 en Sleen 2. Tussen beide kana- len zal een scheur moeten komen.
Voorzorgsmaatregelen
Bij deze operatie gelden zeer stringente voorzorgsmaatregelen voor het personeel van de NAM. Ongeveer zestig mensen zullen slechts aanwezig mogen zijn op 't terrein. Alle geldende passen voor personeelsleden van de NAM zullen bij deze slotactie vervallen.
De verbinding tussen Sleen 3 en Sleen 2 zal tot stand gebracht worden door het inpompen van ongeveer 1000 kubieke meter spoeling onder hoge druk. Dit inpompen zal geschieden door een batterij van acht zware pomptrucks. Als een goede verbinding is verkregen zal worden getracht door het inpompen van 400 ton cement het oude boorgat van Sleen 2 ten dele op te vullen en daardoor de gaslaag af te sluiten.
Gedurende al deze werkzaamheden zal de krater nauwkeurig worden geobserveerd. Als er een verbinding tussen de "wilde put" en de ontlastingsboring tot stand is gekomen, zal dat ook aan de oppervlakte mogelijk merkbaar zijn doordat de lichter gekleurde spoeling afkomstig van Sleen 3, zich zal manifesteren tussen de donkere massa vloeistof van het""kratermeer". Voor het opvangen van eventueel uit de krater overlopende spoeling is een grote grondbak begraven.
Sinds 18 november
De putuitbarsting speelde zich zoals gemeld in december in 'tHaantje af. Op 18 november, toen de beitel 1840 meter had bereikt, begon de put reeds over te lopen. De veiligheidsafsluiters werden in werking gesteld en het soortelijk gewicht van de spoeling verhoogd. Het boorgat kwam weer onder controle en er werd verder geboord tot 1946 meter. Bij het trekken van de draaiboorpijpen begon echter wederom spoeling uit het gat te vloeien. Teneinde met de zware boorspoeling te kunnen circuleren, moesten de draaiboorpijpen weer tot de bodem van het gat worden ingelaten. Op een diepte van 930 meter stootte men tijdens dit inlaten op een zogenaamde "obstructie". Er begonnen spoelingverliezen op te treden en ondanks het nemen van verschillende tegenmaatregelen bleek het niet mogelijk de put in bedwang te krijgen.
285 atmosfeer
Gas onder hoge druk (285 atmosfeer!) zocht zich op 1 december een weg naar boven, buiten het boorgat en de verbuizing om.' Aan de oppervlakte vormde zich een krater, waarin de boortoren en de gehele installatie verdween. Het aanwezige personeel schakelde de electriciteit uit, voerde auto’s af en verliet het terrein.
Ontlastingsboring
Direct na het ongeval werd besloten om op ongeveer zeshonderd meter ( Het werd uiteindelijk 612 meter) van de plaats van de uitbarsting een ontlastingsboring te verrichten, die de gaslaag in schuine richting zou moeten bereiken. Met deze boring kon reeds 15 dagen na de eruptie worden begonnen.
Maand vertraging
De actie Sleen 3 heeft ruim een maand langer in beslag genomen dan aanvankelijk was gedacht. De zware storm in december was er oorzaak van dat het opzetten van de boortoren vijf dagen werd vertraagd. Normaal voert de NAM zelf de deviaties uit, maar nu werd om een nauwkeuriger te kunnen werken een andere maatschappij ingeschakeld. Dit had eveneens vertraging tot gevolg daar veel langzamer vorderingen werden gemaakt.
Voorts wees ir. Bongaerts er op dat de winterperiode er de oorzaak van is geweest, dat de aan en afvoer van materialen naar de boorlocatie enorme moeilijkheden met zich mee heeft gebracht
21 februari 1966
Operatie, is volledig geslaagd
Gaskrater door; NAM bedwongen
(Van één onzer verslaggevers)
't HAANTJE -De pogingen van de Nederlandse Aardoliemaatschappij om de gaskrater in 't Haantje te temmen zijn een volledig succes geworden. Na tachtig dagen is de spuiter bedwongen. Dit verheugende bericht kon vanmorgen officieel door de NA,M worden bevestigd.
Proefboringen worden binnenkort weer voortgezet
Zoals wij zaterdag jl. reeds schreven werd vrijdagmorgen omstreeks 11 uur op tweeduizend meter diepte, een verbinding tot stand gebracht tussen de zogenaamde ontlastingsboring en de erupte- rende gaslaag. Daartoe werd onder hoge druk mer dan 800 m3 spoeling (water en klei)
Ingepompt . Reeds na 350 m3 verminderde de activiteit van de krater. Direct nadat de verbinding tot stand was gekomen, werd circa 400 ton cement in de formatie gepompt.
Deze operatie werd ‘s avonds om negen uur beëindigd. Sinds zaterdagmorgen half twaalf is de hoofdkrater volledig uitgewerkt. Op enkele plaatsen banen zich nog wel wat geringe hoeveelheden gas uit de aardoppervlakte naar buiten, maar ook dit zal binnen kort afgelopen zijn. 't Zijn de laatste stuiptrekkingen van de krater, die de technici heel wat hoofdbrekens heeft gekost, doch die uiteindelijk toch het loodje moest leggen.
De boorinstallatie in t Haantje wordt nu afgebroken om elders te worden gebruikt. Voorlopig worden de boringen stopgezet. Binnenkort vorden ter plaatse wel eer produktieproeven door de NAM genomen, zo werd van officiële zijde meegedeeld .Op de wijze waarop het ,kratergat verder moet worden opgevuld. moet de NAM zich nog nader beraden, Maar dat lijkit bij alle moeilijkheden die men heeft gehad, nauwelijks meer een probleem.
ERUPTIES GASKRATER SLEEN NEMEN SNEL IN KRACHT AF
SLEEN -Het staat nog steeds niet vast, of de pogingen van de Nederlandse Aardolie Maatschappij om de gaskrater in 't Haantje te bedwingen zijn geslaagd. Het vermoeden dat de put reeds na vier uur cementeren reeds volledig tot rust zou zijn gekomen is niet bewaarheid.
Ook gisteren nog is de put, zij het in geringe mate, vrijwel constant in beroering geweest. De kracht van de erupties neemt evenwel steeds verder af.
Van de zijde van de NAM kon men daarom zaterdagmiddag nog niets zeggen of de operatie definitief gelukt is. In het komende weekeinde blijft men de spuiter observeren. Pas wanneer zich heden geen nieuwe erupties hebben voorgedaan, kan men volgens de NAM met enige zekerheid zeggen of de operatie geslaagd is. Ook daarna blijft echter de kans bestaan, dat de druk van het gas zo hoog wordt, dat om nieuw de cementlaag wordt doorbroken. Men blijft daarom de komende dagen de spuiter in het oog houden. De acht pomptrucks die spoeling en cement hebben geïnjecteerd, zijn weer vertrokken. Om bij eventuele erupties weer snel te kunnen ingrijpen, zijn echter ook zaterdag grote hoeveelheden spoeling in gereedheid gebracht.
81 dagen
In totaal is de krater in 't Haantje tot op heden 81 dagen in beroering geweest. Wanneer de krater werkelijk getemd blijkt te zijn, zal, naar men verwacht, de Koninklijke Nederlandsche Heide Maatschappij het gebied weer in de oorspronkelijke staat terug brengen. Hoe men de modderpoel, die een middellijn heeft van naar schatting honderd meter en waarvan de diepte enige tientallen meters zou bedragen, wil dempen, is niet bekend.
Het wordt vrijwel uitgesloten geacht. dat aan de omliggende landerijen schade is toegebracht door zout. dat door de krater naar boven is gevoerd. Uit regelmatig. uitgevoerde loboratorium onderzoekingen is gebleken. dat het zoutgehalte van de krater in tegenstelling tot wat men verwachtte zeer laag is en veroorzaakt is door zoutopslag op de lokatie.
81 DAGEN NA UITBARSTING
Gaskrater in Sleen getemd
(Van een onzer verslaggevers)
Van zaterdag op zondag is de gas-krater in Sleen tot rust gekomen. 81 dagen nadat de spuiter losbrak en een complete boorinstallatie verdween in een baaierd van modder, gas en water, is de Nederlandse Aardolie Maatschappij erin geslaagd de ontspoorde boorput te temmen. Vanmorgen zei de NAM, dat de operatie is geslaagd, dat de erupties zijn afgelopen en dat er geen gevaar lijkt te bestaan voor hernieuwde uitbarstingen.
Op 16 december werd in 't Haantje (gemeente Sleen) begonnen met een ontlastingsboring op ongeveer 600 meter afstand van de oude boorput, die was herschapen in een vulkaan. Er werd een verbinding tot stand gebracht tussen de "wilde put" en de ontlastingsput en vrijdag is men de hele dag bezig geweest om langs deze weg cement in de erupterende laag te spuiten.
Aanvankelijk was de put nog steeds in beroering, maar de werking nam geleidelijk af en zondag was de spuiter tot rust gekomen.
De NAM is zeer gelukkig, dat deze voor Nederland unieke operatie is geslaagd. Er zijn de nodige tegenslagen geweest en mede door het slechte weer heeft de operatie ruim een maand langer geduurd, dan was gepland.
Modderpoel
Er zullen nog wel produktieproeven moeten worden genomen en het afwerken van de put zal nog veel tijd kosten. Het zal nog een heidens karwei zijn om de enkele tientallen meters diepe modderpoel met een middellijn van circa honderd meter te dempen. Dit werk zal waarschijnlijk worden uitgevoerd door de Kon. Ned. Heide Maatschappij. Het boorterrein moet in de oorspronkelijke staat worden teruggebracht.
De NAM acht het vrijwel uitgesloten, dat aan de omliggende landerijen schade is toegebracht door zout, dat door de krater naar boven is gebracht. Laboratoriumproeven zouden hebben uitgewezen, dat het zoutgehalte zeer laag is.
De Krater
Links van de weg op de voormalige boorlocatie van de Nam ligt "de Krater van 't Haantje". Op deze plaats gebeurde op 1 december 1965 een flinke ramp die maar zelden voorkomt.
In opdracht van de NAM begon een Franse maatschappij op 2 november met een expolitatieboring naar het Slener grasveld waarvan men wist dat deze zich op ongeveer 4000 rn diepte bevond.
Op 18 november boorde men reeds op 18467 rn gas aan, waaronder de boorput ging overlopen, maar al gauw had men alles weer onder controle. Bij het vervangen van de beitel ontstonden er 100 rn dieper opnieuw problemen en begon de put door de enorme gasdruk weer over te lopen. Men bracht de beitel weer in het boorgat en kreeg de punt weer onder controle door het geven van tegendruk. Maar pas op 1 december werd duidelijk dat er grote problemen waren want rond het boorgat ontsnapte gas onder enorme druk van 290 atmosfeer. Onder normale omstandigheden neemt de druk per 100 rn diepte met 10 atmosfeer toe, maar hier was de druk minstens 100 atmosfeer te hoog.
Om half vier 's middags was de zaak niet meer te redden. Het boorpersoneel trok zich in allerijl terug en even later spoot het gas met een enorme druk uit de aarde: een complete gaseruptie. " 't Was of de aarde openscheurde. De boortoren wankelde en stortte in elkaar. Met een donderend geraas spoot direct daarna een enorme fontein van modder, water en klei meters hoog de
lucht in" , aldus een ooggetuige. Vervolgens verdween de 50 rn hoge boortoren, evenals enkele caravans in de diepte. Gelukkige vielen er geen slachtoffers. Nog lang na de ramp was het in dit gebied erg onrustig. In de omliggende weilanden borrelde op verschillende plekken nog gas uit de grond. De bodem was erg onrustig en op enkele plaatsen stortte de kanaaloever in. een gebied van een kilometer in de omtrek van de boorlocatie werd 2 maanden voor
alle publiek afgesloten. De mensen langs de kanaaldijk mochten er wel blijven wonen, maar geen visitie ontvangen. Pas op 19 februari 1966 om half twaalf had men de gasfontein weer volledig onder controle, nadat er vanuit een nieuwe boorlocatie schuin naar toe geboord was. Een verslaggever schreef: .'Duizenden kubieke meters zand liggen als een dijk rondom de gedoofde krater, een verradelijk meertje van drijfzand met een doorsnee van een kleine 100 meter". In de pers werd in die dagen veel aandacht geschonken aan de ramp. Dankzij de publiciteit, vooral via de radio en t.v. onstond op zondagen vaak een grote verkeerschaos in de omgeving.
Na de ramp werden de voorschiften voor het boren flink aangescherpt. Een boorgat moet men eerder met een stalen pijp verstevigd worden. Was dat toen direct gebeurd, dan had men de zaak onder controle kunnen houden.
Na de ramp werd door staatsbosbeheer een meertje gegraven om het zand de krater te dichten. Tegenwoordig kan er ter plekke de grond weer betreden worden. Rond de oude boorlocatie werd bos geplant. De nieuwe boorlocatie van de N.A.M. , waaruit het gas uit het Slenerveld nu zonder problemen wordt gebracht ligt rechts in het veld. Vanuit deze plaats werd de boring schuin naar de spuitende krater verricht en is cement onder enorme druk bovenin de gasbel gespoten, zodat de spuiter werd afgesloten met een
stevig prop van beton. Er zit hier veel gas in de bodem, maar dit is niet rechtstreeks geschikt voor gebruik, want er zit teveel zwavel in.
10 augustus 1966
Herontginning krater bij ‘t Haantje
‘t HAANTJE :::Reeds enige tijd stelt de Nederlandsche Aardoliemaatschappij in samenwerking met de Grontmij. pogingen in het werk om het vroegere kraterterrein in 't Haantje waarop in december j.l. een onderaardse gaseruptie stromen van modder uitbraakte, weer een behoorlijk aanzien te geven. Een aantal werknemers is daartoe op de vroegere lokatie aanwezig terwijl enkele draglines en buldozers het zware werk opknappen.
Gisteren is men erin geslaagd een boormeesterswagen uit de modder te trekken. Zwaar beschadigd staat deze thans in het open veld: een helm, een paar handschoehen, een jas en een aantekenboek zijn de enige overblijfselen van alles wat er in de wagen aanwezig was in verband met de boorwerkzaamheden.
Het laat:zich aanzien dat de herontginning van het terrein nog vele maanden in beslag zal nemen waarna het zal worden bebost. Op het ogenblik is de krater bijna geheel tot rust gekomen slechts hier en daar borrelt het water nog wat omhoog.
Natuurlijk blijft de bewaking nog volop yan kracht; het terrein is afgezet met prikkeldraad. Grote waarschuwingsborden wijzen erop dat het betreden van de vroegere, lokatie nog levensgevaarlijk is.
De herontginning van de krater is in volle gang. Over enige jaren zal jong bos de plaats bedekken waar onderaardse oerkracht het mensenwerk een voet dwars zette.
10 augustus 1966
Gisteren trok men de boormeesterswagen (geheel rechts op de foto boven) uit de meters diepe krater.
De eerder opgeviste delen staan er naast
Dit vond men in de boormeesterswagen
11 december 1985
Nog steeds vragen toeristen die zomers over de dijk fietsen:”Waar is de boortoren in de grond gezakt?”
Toch is dat inmiddels twintig jaar geleden gebeurd, om precies te zijn op 1 december 1965 ’s middags om half vier. Het was of een onzichtbare hand de aarde open scheurde. De boortoren wankelde en stortte in elkaar. Met een donderend geraas spoot een fractie van een seconde later een enorme fontein van modder, water en klei meters hoog de lucht in, aldus een ooggetuige uit die tijd. ’t Haantje zorgde voor wereldnieuws. Geen slachtoffers , maar materiële schade voor de Nederlandse Aardoliemaatschappij was tien miljoen gulden groot. Wat is er sindsdien met de boorlokatie bebeurd? En welke maatregelen zijn er genomen om herhaling te vorrkomen?
TOEN DE AARDE EEN BOERTJE LIET
’t haantje In het vennetje, omgeven door jonge bomen en lage struiken, staan de bruine lisdoddes ongestoord tussen het riet. Op een open plek achter het ven lijkt een stalen pijp in de grond de laatste herinnering aan de gasramp, die zich hier twintig jaar geleden heeft voltrokken. De pijp blijkt echter van het waterleidingbedrijf te zijn, die hier na het ongeluk regelmatig monsters van het grondwater nam en onderzocht. Een aantal jaren geleden is men hier echter mee opgehouden , want met het water, dat in het begin te zout was geweest, bleek niets meer aan de hand
Er is niets meer aan de hand, maar het is een vreemd idee over een grond te lopen; alsof moeder aarde hier nog steeds niet helemaal te vertrouwen is. Na het lezen van de verhalen over de metershoge fontein, de boortoren die hier in een gaskrater verdwenen en het gas dat hier met een druk van 290 atmosfeer naar het oppervlakte borrelde, worden de voetstappen in het begin even met meer voorzichtigheid gezet. Hier op zo’n 1800 meter diepte, zit de gasbel die met haar onverwacht hoge druk de boormeesters verrastte. Nu zit er op die diepte een stevig deksel op de put van zo’n 400duizend kilo cement. Het is het beeld van een reusachtige drukketel met een stop erop dat even angstig maakt. De aarde liet hier even iets van haar krachten zien, die normaal veilig verborgen blijven. Ze liet een boer, waardoor je voortaan wel U tegen haar zegt.
Vennetje
Niets herinnert er meer aan de gaseruptie. Staatsbosbeheer die de grond van de NAM heeft overgenomen, heeft er een vennetje gegraven om zand voor het dichten van de krater te krijgen en op het stukje grond een bos aangeplant van wilgen en berkenbomen. Het terrein is nog afgezet met prikkeldraad, maar het hek is verdwenen. In de richting van ’t Haantje, vlak achter de boerderijen langs het Oranjekanaal, heeft de NAM nu een boorlokatie in gebruik, waaruit het gas uit het Slenerveld zonder problemen omhoog wordt gebracht.Van daaruit is ook de boring schuin naar de spuitende krater verricht en is het cement onder gigantische druk bovenin de gasbel gespoten.
Snel
Het verhaal van spuitende gasbel bij ’t Haantje is achteraf snel verteld. Op 2 november1965 startte de franse maatschappij Forex in opdracht van de NAM met een exploitatieboring naar het Slener gasveld, waarvan men wist dat het op ongeveer 4000 meter diepte zat. Op 18 november treffen de boorders op 1846 meter gas aan. De boorput gaat overlopen , maar dit krijgt men al gauw weer onder controle. Men boort honderd meter verder en dan moet de beitel worden vernieuwd. Die wordt omhoog getrokken, de put gaat door gasdruk opnieuw overlopen, men brengt de beitel weer terug in het boorgat en krijgt met het geven van tegendruk de put weer onder controle. Op 1 december wordt duidelijk dat er grote problemen zijn, want rond het boorgat komt er nu gas omhoog. De druk van het gas is uitzonderlijk hoog. Normaal neemt de druk iedere honderd meter naar beneden in de aarde met 10 atmosfeer toe, maar hier was de druk honderd atmosfeer hoger dan verwacht mocht worden. Om half vier die middag is de zaak niet meer te redden. Het boorpersoneel trekt zich terug en even later spuit het gas met grote kracht uit de aarde omhoog. Een gaseruptie of een blow-out, zoals dat in vaktermen heet.
Uniek
Het is een unieke gebeurtenis “Een eenmalige gebeurtenis”, verbeterd Frank Duut, de woordvoerder van NAM, want de kans op een herhaling is nog kleiner dan die toen al was. Bij de vele honderden boringen die de NAM in Nederland heeft verricht, is het nooit meer voorgekomen en ook in de rest van de wereld is het hoogst uitzonderlijk. De voorschriften voor het boren zijn sinsdien verscherpt. Het boorgat moet tijdens het boren nu eerder met een stalen pijp worden verstevigd dan toen. “Was het boorgat in 1965 met stalen pijpen verstevigd geweest, dan had het gas niet langs het boorgat kunnen kruipen en hadden we de zaak vanaf het begin onder controle kunnen houden”, zegt hij.
Knipsels
Mevrouw Meyering, die in een van de boerderijen langs het Oranjekanaal woont, heeft het twintig jaar geleden vanaf een afstand met haar eigen ogen gezien. Hoe de hoge boortoren eerst scheef zakte en even later hwehelemaal was verdwenen. Ze heeft in een plakboek al de knipsels over de ramp verzameld, die ze te pakken kon krijgen en die zijn inmiddels al behoorlijk vergeeld. Een kilometer in de omtrek van de boorlokatie was toen bijna twee maanden voor alle publiek afgesloten. De mensen langs de dijk mochten er wel blijven wonen, maar visite ontvangen mocht niet, herinnert zij zich. Van enige angst voor nieuwe ongelukken wil buurman Schiphouwer niets weten. Als de NAM toen zelf had geboord, was dat toen helemaal niet gebeurd”, is zijn stellige overtuiging.
In de krater rond de boorlokatie is de vijftig meter hoge boortoren voorgoed in de bodem weggezakt. Op zaterdag 19 februari 1966 om half twaalf heeft men de gasfontein weer volledig onder controle, nadat er vanuit de nieuwe boorlokatie een stevig deksel op is gezet. Duizenden kubieke meters zand liggen als een zware dijk rondom de gedoofde krater, een verradelijk meertje van drijfzand met een doorsnee van een kleine honderd meter, beschreef een verslaggever toen. Toch zal de grond nog een jaar onrustig blijven als achtergebleven gasbelletjes zich borrelend een weg naar het oppervlakte hebben gebaand. Het zijn hier de laatste oprispingen van moeder aarde.